توسعه اقتصاد خلاق در جامعه در گرو فراهم شدن اِلمان‌های اکوسیستم کارآفرینی است و باید توجه داشت که فناوری، گردشگری و تقاضا پیشران‌ توسعه اقتصاد خلاق است.

به گزارش خبرنگار ایمنا، بخش‌های مختلف اقتصاد خلاق شامل هنرها، صنایع دستی، میراث فرهنگی و مکان‌های باستانی، کتاب‌ها، فیلم‌ها و جشنواره‌ها است، هر یک از این بخش‌ها می‌تواند از طریق تجارت (صادرات)، حقوق مالکیت معنوی، ایجاد شغل با سطوح بالایی از مهارت حرفه‌ای به‌ویژه در کسب و کارهای کوچک و متوسط و یا جذب گردشگران موجب افزایش درآمد برای شهرها، مناطق جغرافیایی و حتی کشورها شود.

اقتصاد خلاق موجب ارتقای خلاقیت، فناوری، فرهنگ، کارآفرینی و نو آوری شده و رشد و توسعه پایدار را به همراه دارد. هر نوع فعالیت اقتصادی که دارای یک مولفه هنری قوی، جنبه‌های نمادین و وابستگی شدید به مالکیت معنوی باشد و در مقیاس بزرگی تولید شود در گستره صنایع خلاق جای می‌گیرد.

شهر اصفهان در این زمینه پتانسیل زیادی دارد و علاوه بر صنایع دستی خلاق، اقتصاد دانش محور، بافت تاریخی شهری که باعث جذب گردشگر می‌شود و نیز نخبگان و طبقه خلاقی که در شهر وجود دارد، اکوسیستم کارآفرینی نیز در این شهر فراهم است و برای توسعه بیشتر این پتانسیل‌ها به پیشران‌هایی که ذکر شد نیاز است.

 صنایع خلاق باعث می‌شود مهارت به نیروی کار بازگردد و فرایند مهارت زدایی که از طریق عقلانیت ابزاری و مالکان تولید اعمال می‌شود متوقف شود زیرا از پاره پاره کردن شغل و یکنواخت سازی جلوگیری می‌کند و ارتباطات انسانی را افزایش می‌دهد از طرفی تجارت جهانی در صنایع خلاق نشان داده که به رشدی پایدار منجر خواهد شد.

اینکه اقتصاد خلاق، المان‌های اصلی آن، کاربرد و نحوه درآمدزایی اش در شهر و کشور به چه صورت است را با محمدحسن قورچانی مدیر خلاقیت ‌و فناوری‌های نوین شهرداری اصفهان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه آمده است:

تعریف شما از اقتصاد خلاق چیست و اقتصاد خلاق چه رابطه ای با اقتصاد دانش محور دارد ؟

اقتصاد خلاق مفهومی است که در مسیر توسعه پایدار حرکت می‌کند و رشد و توسعه اقتصادی را با تکیه بر دارایی‌های خلاقانه به دنبال دارد، نکته قابل توجه این که ارتباط نزدیکی بین توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی در اقتصاد خلاق جست‌و جو می‌شود و این مهم بر دارایی‌های خلاقانه تکیه دارد.

در دیدگاه کلان، اقتصاد دانش محور زیرمجموعه‌ای از اقتصاد خلاق است، اقتصاد خلاق شامل دو بال اصلی بخش صنایع خلاق و اقتصاد دانش بنیان بر مبنای تحقیق و توسعه است، نوآوری‌های مبتنی بر دانش یکی از دو بال اصلی اقتصاد خلاق است زیرا دانش محور بودن اقتصاد نیز بر دارایی‌های خلاقانه، نوآوری، فرهنگ و توسعه تاکید دارد و به دنبال توسعه پایدار نیز هست.

راهکارهای تحقق اقتصاد خلاق در جامعه چیست؟

در شهر یا جامعه خلاق ابتدا اکوسیستم کارآفرینی باید فراهم باشد و المان‌های مختلف اکوسیستم کارآفرینی از جمله نیروی انسانی، فضاهای اقتصادی باید در جامعه بهبود یابد تا اقتصاد خلاق در این بستر پایه‌گذاری شود.

برای توسعه اقتصاد خلاق در جامعه، سه پیشران مهم وجود دارد که فناوری یکی از آن‌ها است، استفاده از اینترنت و فناوری‌های ارتباطی نحوه تولید، توزیع و مصرف محتوای خلاق را توسعه داده که کمک زیادی به اقتصاد خلاق می‌کند.

پیشران دیگری که منجر به توسعه اقتصاد خلاق می‌شود تقاضا است، اگر درآمدهای حقیقی خانوارها افزایش یابد، الگوی مصرف جامعه به سمت صنایع خلاق تغییر کند و جایگاه صنایع خلاق در سبد خانوار شکل بگیرد، مصرف کنندگانی را ایجاد می‌کند که خودشان نیز خالقان محصولات خلاق هستند زیرا مصرف صنایع خلاق نیز خلاقیت را افزایش می‌دهد.

پیشران سوم اقتصاد خلاق، گردشگری است، توریستی که به یک کشور وارد می‌شود بیشتر به دنبال کالاهای فرهنگی است که یادآور فرهنگ آن جامعه است حتی کالاهای مصرفی از جمله موسیقی محلی و خرید صنایع دستی که گردشگر انجام می‌دهد چه به هدف رفع نیاز او باشد و چه برای هدیه، با افزایش تقاضای خارجی و ارزآوری باعث توسعه اقتصاد خلاق می‌شود.

شهر اصفهان در این زمینه پتانسیل زیادی دارد و علاوه بر صنایع دستی خلاق، اقتصاد دانش محور، بافت تاریخی شهری که باعث جذب گردشگر می‌شود و نیز نخبگان و طبقه خلاقی که در شهر وجود دارد، اکوسیستم کارآفرینی نیز در این شهر فراهم است و برای توسعه بیشتر این پتانسیل‌ها به پیشران‌هایی که ذکر شد نیاز است.

 چگونه اقتصاد خلاق به توسعه پایدار اقتصاد کمک می‌کند؟

اقتصاد خلاق مفهومی در مسیر توسعه پایدار است؛ توسعه پایدار نیز بر مبنای اقتصاد پایدار حاصل می‌شود و اقتصاد پایدار زمانی رقم می‌خورد که در یک جامعه علاوه بر رعایت مباحث محیط زیستی و ارزش گذاری بر مباحث و دارایی‌های فرهنگی، بخش‌های مختلف جامعه حتی حاشیه نشین‌ها در توسعه پایدار درگیر شوند.

یکی از خصوصیات اقتصاد خلاق این است که مبتنی بر محیط زیست است زیرا مواد اولیه ای که در اقتصاد خلاق مصرف می‌شود، محصول خلاقیت و پردازش ذهنی انسان‌هاست و آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌کند و می‌توان گفت اقتصاد خلاق مبتنی بر اقلیم شهرها است.

همچنین اقتصاد خلاق مبتنی بر فرهنگ و دارایی‌های فرهنگی جامعه است زیرا اقتصاد خلاق به دارایی‌های فرهنگی ارزش ارائه شدن در بازار می‌دهد تا بتوان از آن درآمد ایجاد کرد.

با توجه به این مهم، ذی نفعان مختلفی در گیر اقتصاد خلاق خواهند شد، اقتصاد خلاق می‌تواند مسائل اجتماعی جامعه را نیز حل کند و به دلیل اینکه راه‌اندازی اقتصاد خلاق نیاز به سرمایه مالی اندکی دارد در بین اقشار آسیب پذیر جامعه نیز می‌تواند شغل ایجاد کند بنابراین بسیاری از آسیب‌های اجتماعی که ناشی از بیکاری و فقر است را نیز کاهش می‌دهد و عدالت اقتصادی- اجتماعی در جامعه را نیز توسعه می‌دهد.

بخش‌های مختلف اقتصاد خلاق از جمله هنر، صنایع دستی، میراث فرهنگی، کتاب، فیلم و جشنواره چگونه می‌تواند اقتصاد خلاق را رقم بزند؟

اگر خلاقیتی نباشد هنری نیست، صنایع دستی ای وجود ندارد و همه این بخش‌ها مبتنی بر خلاقیت است، از طرفی دیگر همه این بخش‌ها مبتنی بر فرهنگ نیز هست، این فرهنگ مختص ما است و وارداتی نیست.

همه این بخش‌ها فرآورده‌های نمادینی تولید می‌کند که در آن مالکیت‌های معنوی مهمی وجود دارد، همه این موارد مبتنی بر فرهنگ، هنر وخلاقیت است و با توجه به تعریف اقتصاد خلاق که توسعه اقتصادی مبتنی بر توسعه فرهنگی است، می‌توان گفت؛ این مولفه‌ها همگی به دنبال توسعه پایدار و کاهش استفاده از منابع فسیلی و متناسب با اقلیم و زیست بوم است که نشان می‌دهد این بخش‌ها پایه‌های اقتصاد خلاق هستند.

 در کشورهای در حال توسعه‌ مانند ایران چگونه تجارت جهانی صنایع خلاق می‌تواند رشد پایدار ایجاد کند؟

صنایع خلاق قابلیت صادرات دارد و درآمدهای ارزی را می‌تواند افزایش دهد و به دلیل اینکه نیاز به هزینه کمی برای راه‌اندازی دارد، به راحتی می‌تواند شغل‌های زیادی را ایجاد کند، به عنوان نمونه یک قلمکار با کمترین مصالح می‌تواند این شغل را راه‌اندازی کند، هزینه کم راه‌اندازی در کشورهای در حال توسعه که با کمبود منابع مالی در روبه رو هستند تاثیر زیادی در ایجاد رشد پایدار دارد.

علاوه‌ بر این صنایع خلاق ارزش افزوده بالایی دارد زیرا ترکیبی است از قالب هنر که در آن خلاقیت به کار گرفته شده است و نیز ایجاد شغل و توسعه گردشگری که نتیجه توسعه صنایع خلاق است.

اما توسعه تجارت صنایع خلاق به سیاست‌های بالا دستی وابستگی دارد که بخشی از آن توسعه گردشگری است. تبلیغاتی برای جذب گردشگر به کشور باید انجام شود و نیز برای توسعه صادرات نیز با توجه به وجود تحریم‌هایی که بر فروش و تبادلات مالی در خارج از کشور اثرگذار است باید سیاست گذاری‌های کلان بشود تا بتوان تجارت جهانی صنایع دستی کشور را توسعه داد.

اگر چه بخش خصوصی برای انجام این کار همیشه راه‌حل‌های خاص خود را یافته اما وجود موانع، سرعت انجام این کار را کاهش می‌دهد، اگر در گفتمان کارگزاران کشور، حرکت به سمت اقتصاد خلاق و اقتصاد دانش بنیان، جایگزین اقتصاد نفت محور شود خود به خود فرآیندهایی برای تسهیل توسعه تجارت صنایع خلاق نیز شکل می‌گیرد.

ارتباط میان اقتصاد خلاق و کارآفرینی چیست؟ 

اقصاد خلاق و کارآفرینی دو مفهوم است که در راستای یکدیگر است، خلاقیت فکر جدیدی را ایجاد می‌کند، در نوآوری نیز کار جدید انجام می‌شود کارآفرینی برای فکر خلاقی که منجر به نوآوری شده، در بازار ایجاد ارزش می‌کند. و این کارآفرینان هستند که برای صنایع خلاق در جامعه، ارزش و بازار ایجاد می‌کنند.

کارآفرینی خلاق روش و نگرش جدیدی است که به دنبال فرصت‌های ایجاد ارزش در یک محیط فرهنگی است و کارآفرین‌ها کسانی هستند که اقتصاد خلاق را در جامعه پیاده‌سازی می‌کنند.

چطور در یک شهر خلاق می‌توان کارآفرینی را توسعه داد؟  

شهر خلاق بستری است برای کار آفرینان، اگر کارآفرینان را طبقه خلاق شهر بدانیم این افراد نیاز به بستری برای انجام کارهای خود دارند که شهر خلاق این بستر را برای آنها فراهم می‌کند بر اساس نظریه فلوریدا، برای توسعه خلاقیت طبقه خلاق در یک شهر خلاق به توانایی، تعهد تحمل و مدارا و نیز تکنولوژی نیاز داریم.

 این سه مورد پیش زمینه‌هایی است که اگر در شهر خلاق فراهم شود و به توانایی‌ها و استعدادهای افراد خلاق بستر دهد، ایده‌های جدید را بپذیرد و برای شنیدن آن گوش شنوا داشته باشد و بیشتر از اینکه حرف بزند بشنود و فناوری و بسترهای آن نیز آماده باشد، در آن شهر کارآفرینی توسعه می‌یابد.

تاثیر صنایع خلاق بر رشد اقتصادی چه تفاوتی با صنایع فردی همچون تولید و سرمایه گذاری دارد؟ 

تفاوت صنایع خلاق نسبت به بقیه صنایع، قابلیت شبکه سازی آن است که ارتباطات زیادی بین طبقه خلاق ایجاد می‌کند، و منجر به توسعه و هم افزایی خلاقیت‌ها و رشد اقتصادی می‌شود

علاوه‌بر این صنایع خلاق به برند شهری نیز کمک می‌کند، که در صنایع خلاق شهر در جهان شناخته شود و در نتیجه افراد به خرید محصولات صنایع خلاق آن شهر اعتماد می‌کنند که به توسعه پیادار اقتصادی منجر می‌شود. صنایع خلاق در واقع صادرات فرهنگ مبتنی بر خلاقیت است و به وسیله آن بخشی از فرهنگ کشور ما در کشورهای دیگر توسعه داده می‌شود.

تفاوت دیگر صنایع خلاق با دیگر صنایع این است که این محصولات به راحتی قابل کپی برداری نیست زیرا مبتنی بر فرهنگ آن جامعه است. به عنوان مثال در صنعت فرش دستباف کشورهای دیگر سال‌هاست تلاش می‌کنند نمونه کپی شده فرش دستباف ایرانی را تولید کنند اما موفق به انجام این کار نشده اند این در حالی است که در تولید کالاهای صنعتی کشورهایی همچون چین به راحتی می‌توانند بازار را از ما بگیرند

اما صنایع خلاق مبتنی بر فرهنگ، محیط، آداب و رسوم، هنرها و انباشته تجربه ای که در سالیان متوالی کسب شده است که مزیت رقابتی برای ما دارد که کشورهای دیگر به راحتی نمی‌توانند آن را از ما بگیرند.