در سال‌های اخیر طی روند تکامل بازار گردشگری، تقاضا برای انواع گردشگری نیز رشد کرده است و نتیجه این تکامل، افزایش تمایل مردم به گردشگری با علائق ویژه و جست‌وجوی معنا، هویت و تجاربی ژرف‌تر در فعالیت‌های گردشگری است. نمی‌توان از این نکته غافل شد که سلایق افراد در عصر جدید در حال شخصی‌تر و خاص‌تر شدن است. با گسترش شبکه‌های اجتماعی و میل به نمایش این تفاوت‌ها و خاص بودن‌های افراد، میل و تقاضا برای گردشگری در سلایق خاص افزایش یافته است و در بسیاری از موارد منجر به نمایش عمومی جاذبه از سوی افراد می‌شود و این خود، یک عامل جدی و بزرگ برای توسعه انواع مختلف گردشگری و بالا رفتن تقاضا برای آن بوده است. در این میان از نتایج قابل‌رؤیت بالا رفتن تقاضا، توجه به دیگر گونه‌های گردشگری و نگاهی تخصصی‌تر حتی در میان مردم عادی است. برای مثال اگر در دهه گذشته هدف از سفر دیدن مکان یا جاذبه‌ای خاص بود، اکنون دیگر جدای از مقصد و جاذبه‌های تاریخی، گردشگران به دنبال کشف دیگر زوایا و تفاوت‌های فرهنگی شهر خود با مقصدی که برای سفر انتخاب کرده‌اند هستند. در شماره قبل ما از گردشگری ادبی گونه‌ای نسبتاً نو در این صنعت و نقش مؤثر آن در معرفی بزرگان شیراز سخن گفتیم. در این شماره به معرفی گونه‌ای دیگر از گردشگری با عنوان گردشگری هنری خواهیم پرداخت.

گردشگری هنری
گردشگری فرهنگی طبق اصول جهانی به دو نوع تقسیم می‌شود. گردشگری نوع اول (ملموس) دیدار از اماکن مختلف ازجمله موزه‌ها، سایت‌های تاریخی، باستان‌شناسی و معماری و گردشگری نوع دوم (ناملموس) هم شامل آداب‌ورسوم، فرهنگ، نوع معیشت و جنبه‌های علمی مردم‌شناسی می‌شود. گردشگری فرهنگی صرفاً مصرف محصولات فرهنگی گذشته نیست، بلکه مصرف فرهنگ معاصر یا شیوه زندگی یک اجتماع یا منطقه نیز است. بنابراین، گردشگری فرهنگی هم «گردشگری میراث» (مرتبط با اشیاء بازمانده از گذشته) و هم «گردشگری هنری» (مرتبط با تولیدات فرهنگی معاصر) است.

انواع گردشگری فرهنگی
به دلیل تنوع و پیچیدگی گردشگری فرهنگی می‌توان آن را به زیر بخش‌ها و گونه‌های مختلفی تقسیم کرد. این زیر بخش‌ها عبارت‌اند از: گردشگری‌های میراث، هنری، خلاق و بومی. محیط‌های بازدید نیز ممکن است شهر یا روستا، طبیعی یا انسان‌ساخت باشند. هرکدام از این حوزه‌ها، از حیث مطالعات پایه‌ای و مدیریت عملی دارای مسائل مخصوص به خود هستند. گردشگری هنری زیرمجموعه «گردشگری فرهنگی» و «گردشگری میراث» است و همچنین رابطه تنگاتنگی با «گردشگری علائق ویژه» دارد. این مفهوم نسبتاً جدید، حرکت متفاوتی را در حوزه اقتصاد هنر و اقتصاد گردشگری و اقتصاد فرهنگی به وجود آورده است؛ آمیزه‌ای که بیش از یک صنعت را شامل می‌شود و تحولی در حوزه اقتصاد به وجود آورده است.

بناهایی که خود جاذبه‌ی گردشگری هستند
هنرهای مختلف، مدت‌هاست که محرکی برای سفر هستند. گردشگران اشتیاق فراوانی برای بازدید از تئاترها، سالن‌های اُپرا، سالن‌های کنسرت و جشنواره‌ها و آثار هنری نشان می‌دهند. بناهایی که محل برگزاری اجراهای هنری بودند، به‌اندازه خود اجراها جذابیت دارند و بسیاری از این مکان‌ها هنوز اساس «گردشگری هنری» هستند. بازدید از یک مکان هنری، فعالیت تعطیلاتی محبوبی است. در این نوع گردشگری تحصیلات افراد بالا بوده و این گردشگران دارای بینش و نگرش هستند و با حضور در محل نگرش خود را افزایش می‌دهند. در این نوع گردشگری افراد به‌منظور تفریح به سفر نمی‌روند و معمولاً میانگین سنی بالایی دارند.

انواع گردشگری هنری
گردشگری هنری عموماً شامل بازدید از مکان‌هایی همچون نگارخانه‌های هنری، سالن‌های اپرا، سالن‌های تئاتر، سالن‌های اجرای موسیقی کلاسیک و سنتی، تئاترهای قوی و نمایش‌های آیینی و سنتی، جشنواره‌های هنری و دیدن شاهکارهای هنری و موزه‌های غیر تاریخی می‌شود. در بعضی موارد چند عامل را کنار یکدیگر تلفیق می‌کنند و مثلاً یک کنسرت موسیقی در یک فضای تاریخی یا محلی با معماری خاص اجرا می‌شود یا کافه‌گالری‌ها پدید می‌آیند. جشنواره‌های فصلی، آئینی، هفته‌های فرهنگی و موضوعی، کارگاه‌های زنده هنری، نمایش نحوه تولید آثار هنری و صنایع‌دستی و البته فستیوال‌های گروهی، همه و همه شواهدی بر تکامل صنعت گردشگری با نگاهی بر گردشگری هنری هستند.

نقش جاذبه‌های هنری مقصدهای گردشگری
در گردشگری فرهنگی و شاخه هنری آن، جاذبه‌های هنری مقصدهای گردشگری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این جاذبه‌ها شامل جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، همایش‌های هنری، کنسرت‌های موسیقی، تئاترها و سینما هستند. اگرچه مناسبت‌ها و آیین‌های مختلف هنری عاملی برای جذب گردشگران خارجی است اما گردشگران خارجی پس از سفر به یک مقصد از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی آن نیز دیدن می‌کنند و این روند می‌تواند ارزآوری قابل‌توجهی برای اقتصاد کشور مقصد به همراه داشته باشد. به‌عنوان نمونه گردشگرانی که به هدف حضور در یک فستیوال موسیقی به مکانی سفر می‌کنند پس‌ازآن به طبیعت‌گردی و بازدید از جاذبه‌های تاریخی نیز می‌پردازند. با این نگاه به‌روشنی درمی‌یابیم در کنار مناسبت‌های هنری جاذبه‌های دیگر نیز می‌توانند بسیار شگفت‌انگیز باشند.

گردشگری هنری در جهان
برخی از کشورها با تدوین برنامه و استراتژی‌های بازاریابی مختلفی از تولیدات هنری برای تنوع و توسعه محصول و گسترش بازار گردشگری بهره برده‌اند. به‌عنوان‌مثال مالزی با برگزاری نمایشگاهی به نام آرت اکسپوی مالزی (آرت اکسپو مالزی) تلاش دارد تا خود را به‌عنوان یک چهره‌ی بین‌المللی هنر معرفی کند. همچنین این کشور در سال‌های اخیر با راه‌اندازی کمپین میفست ۲۰۱۵ به‌عنوان یک مأموریت ملی که به دنبال کمپین دیدار از مالزی در سال ۲۰۱۴ (ویزیت مالزی ۲۰۱۴) تشکیل می‌شود که با موضوع «جشن‌های پایان نیافتنی» بر روی تولیدات هنری، تنوع فرهنگی، میراث و جشنواره‌های این کشور به‌عنوان یک محصول گردشگری منسجم تمرکز دارد و با خود شعار «مالزی، آسیای واقعی» را نیز یدک می‌کشد. یا اگر بخواهیم در مورد ترکیه بگوییم؛ هرسال در سالروز تولد مولانا هزاران نفر گردشگر روانه قونیه به‌عنوان شهری درجه‌دو می‌شوند، اما در سالروز تولد حافظ، سعدی، خیام، شمس تبریزی، فردوسی و واقعاً ایران چند نفر گردشگر خارجی به خود دیده است؟

موسیقی و گردشگری هنری
یکی دیگر از حوزه‌های هنری مهم در گردشگری هنری، موسیقی است که همواره در گردشگری کشورها درآمدزایی و جذب گردشگران بسیاری را برای آن‌ها به همراه داشته است. برای مثال یکی از مشهورترین جشنواره‌های موسیقی دنیا در «گلاستون‌بری»، یکی از روستاهای کوچک واقع در جنوب انگلستان برگزار می‌شود؛ این جشنواره سالانه معادل ۱۰۰ میلیون پوند به اقتصاد این کشور کمک می‌کند. در سراسر جهان جشنواره‌های موسیقی به‌طورمعمول به‌صورت سالانه برگزار می‌شوند و گردشگران غیربومی را به خود فرامی‌خوانند. شهر و کشورهای بسیاری در دنیا هستند که به جشنواره‌ها و اجراهای کم‌نظیر موسیقی معروف‌اند؛ مانند وین در اتریش ولااسکالا در میلان ایتالیا که شهر اپرا و موسیقی کلاسیک غربی است یا بریتانیا که به جشنواره‌های موسیقی راک شهرت دارد.

سینما و گردشگری هنری
صنعت سینما نیز نقش بسیار مؤثری در رونق گردشگری در کشورهای مختلف دنیا برجای گذاشته است. به‌عنوان نمونه شهر کارلوویواری، مرکز استانی به همین نام، در شمال‌غربی جمهوری چک، در فاصله ۱۳۰ کیلومتری پراگ و با فاصله کمی از کشور آلمان قرار دارد در شرایط رکود گردشگری در این شهر، مسئولان شهری و کشوری به فکر افتادند با برگزاری یک جشنواره فیلم، رونق ازدست‌رفته را به کارلووی‌واری برگردانند. جشنواره فیلم کارلوویواری که اکنون به‌عنوان دومین جشنواره تاریخ اروپا و یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی مرکز اروپا، بیش از نیم‌قرن قدمت دارد، بزرگ‌ترین جشنواره فیلم در جمهوری چک و سال‌ها بزرگ‌ترین جشنواره در شرق اروپا بوده است. این جشنواره در ابتدای تابستان هرسال، یازده روز پررونق را برای این شهر کوچک رقم می‌زند. شهر کن نیز یکی از کوچک‌ترین شهرهای فرانسه است و تنها دلیل رونق گردشگری آن جشنواره فیلم کن است. این جشنواره یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین رویدادهای سینمایی جهان و محلی برای پیش‌نمایش فیلم‌های جدید از تمامی ژانرها ازجمله مستند به شمار می‌آید.

ایران و گردشگری هنری
 وقتی صحبت به مقوله گردشگری هنری در ایران می‌رسد، کشوری که مهد شکل‌گیری بسیاری از هنرهای جهان است و جمله معروف «هنر نزد ایرانیان است و بس» هم برایش در نظر گرفته شده است، پاسخ مناسبی دریافت نمی‌کنیم. نکته اصلی در این حوزه، عدم سرمایه‌گذاری لازم و نپرداختن جدی به این بازار جذاب و پر‌درآمد در حوزه گردشگری است؛ بازاری که معمولاً قشر فرهیخته، تأثیرگذار و ثروتمند دنیا به آن تمایل دارند و این می‌تواند ارمغان بسیار بزرگی برای ایران داشته باشد. در هفته‌های آتی به این موضوع می‌پردازیم که چرا این نوع از گردشگری در کشور مورد غفلت واقع شده و آن‌طور که بایدوشاید به آن توجه و در آن سرمایه‌گذاری نمی‌شود.

اهمیت گردشگری هنری
این نوع گردشگری در مقیاس ملی موجب درک صحیح جایگاه و موقعیت هویت‌های متنوع قومی و فرهنگی در ساختار فرهنگ ایرانی می‌شود و گردشگران داخلی، هر منطقه را با توجه به ویژگی‌های اصیلش به جا خواهند آورد؛ در این صورت دیگر هیچ جایی ناکجای ناشناخته باقی نمی‌ماند. جشنواره‌های هنری مثل جشنواره‌های فیلم، موسیقی و تئاتر فجر که از آن‌ها به‌عنوان جشنواره‌های بین‌المللی یاد می‌کنیم، هنوز نتوانسته‌اند عاملی برای جلب نظر گردشگران به ایران‌زمین باشند، چراکه نتوانسته‌ایم به خوبی برای این جشنواره بازاریابی کنیم و مدت اقامت افراد در زمان برگزاری این‌گونه جشنواره‌ها اغلب افزایش نخواهد داشت. مهم‌ترین مشکل در عدم موفقیت، تبلیغات و بازاریابی نادرست است، چون بازارهای هدفمان و سلیقه‌های آن‌ها را نشناخته و درک نکرده‌ایم درحالی‌که کشورهایی مثل کره‌جنوبی و ترکیه برای این موضوع زمینه‌سازی یا جذابیت ایجاد کرده‌اند.

نقش گردشگری هنری بر رونق اقتصادی
باید بدانیم گردشگری هنری برای مکان‌ها و مقصدها دارای منافعی است. استقبال از تولیدات هنری، با جلوگیری از فراموشی و به خاطره سپردن تولیدات هنری یک منطقه منجر می‌شود. با فروش بلیت و کسب مخارج بیشتری که معمولاً همه گردشگران فرهنگی دارند نیز می‌توان درآمد بیشتری تولید کرد که به رونق آن منطقه کمک شایانی خواهد کرد. همچنین ازآنجاکه رویدادهای هنری عمدتاً در شب اجرا می‌شود، می‌توان بر تعداد اقامت‌های شبانه افزود که به‌عنوان یک راهبرد باید مدنظر تور گردانان قرار گیرد و صدالبته برگزاری منظم برنامه‌های هنر در هر شهر سبب تکمیل برنامه‌های تورها می‌شود و از گلایه برخی گردشگران مبنی بر نداشتن برنامه در عصر و شب جلوگیری می‌کند.

نقش اماکن هنری در راهبردهای بازساخت هویت‌منظر شهری
عرضه‌ی یک تصویر شاداب هنری، از طریق به نمایش گذاشتن گالری‌های عکاسی مرتبط با زیبایی‌های طبیعی‌تاریخی یک مقصد، تصویر ذهنی مقصد را بهبود می‌بخشد و آن را مکان جذاب‌تری برای بازدید، زندگی و حتی کار مبدل می‌کند. علاوه بر این، اماکن هنری نقش بسیار مهمی در راهبردهای بازساخت هویت‌منظر شهری ایفا می‌کنند. با وجود این، نباید فراموش کنیم که در این بخش مؤلفه اصلی هنرمندان و هنر آن‌هاست که گاهی این موضوع مسائلی را ایجاد می‌کند. افرادی که در حوزه هنر فعالیت می‌کنند اغلب دارای اولویت‌هایی متفاوت از بخش گردشگری هستند. علاوه بر این زمان طراحی اجراها و نمایش‌ها نیز معمولاً ناکافی است که در این حالت امکان گنجاندن آن‌ها در بسته‌های تعطیلاتی گردشگری هنری، میسر نخواهد بود؛ یا اطلاع‌رسانی کامل و به‌موقع انجام نمی‌شود.

عواید گردشگری هنری
در حال حاضر گردشگری هنری به‌عنوان یکی از محرک‌ها و انگیزه‌های اصلی گردشگران شناخته می‌شود و تور گردانان بسته‌های تلفیقی شامل جاذبه‌های هنری، جاذبه‌های فرهنگی باستانی یا جاذبه‌های تفریحی (بنا به نوع رخداد و مخاطبان) را به‌عنوان یک تور جذاب به گردشگران ارائه می‌کنند. بسیاری از مقاصد گردشگری دنیا امروزه به‌واسطه همین جاذبه‌های هنری، درآمدهای اصلی بخش گردشگری را به خود اختصاص داده‌اند. البته هنرها معمولاً دارای سطوح عمومی و خصوصی هستند؛ هرچقدر هنرها اختصاصی‌تر و پیچیده‌تر باشند نوع مخاطبانشان متفاوت خواهد بود. هنرهای متعالی، غالباً مخاطبانی را جذب می‌کنند که انگیزه آن‌ها از حضور در چنین اجراهایی تا حدی ارزش‌های منزلتی یا جایگاه اجتماعی این‌گونه اجراها یا برگزاری‌ها است. در این قبیل رخدادها علاوه‌بر عایدات حوزه گردشگری معمولاً هزینه‌های خوبی نیز برای خرید، نمایش یا تقویت آثار هنری می‌شود که به‌طورکلی، هم به رونق این بازار و هزینه‌های زیرساختی آن کمک می‌کند و هم ابزار توسعه و رونق اقتصاد هنری محسوب می‌شوند؛ حراج‌های آثار هنری، نمایشگاه‌های صنایع‌دستی فاخر مانند فرش، میناکاری، منبت‌کاری و… و نمایش گنجینه‌های خاص و زیورآلات گران‌بها از این مقوله هستند. چشم‌اندازهای فرهنگی شامل موزه‌ها و آیین‌ها و سنت‌ها بخشی از فرهنگ غنی ایران را تشکیل می‌دهد. شناسایی بیشتر ظرفیت‌های این بخش می‌تواند صنعت گردشگری ایران را بیش‌ازپیش رونق دهد.

شیراز شهر معنویات و هنر
شیراز بسیاری از مشخصه‌های گردشگری فرهنگی و هنری را در خود جای داده است و تنها نیازمند برنامه‌ریزی است تا گردشگران از این همه ظرفیت‌ها بهره‌مند شوند. موزه‌ها، نمایشگاه‌های هنرهای سنتی و صنایع‌دستی و معماری، آیین‌ها و سنت‌ها و رویدادهایی نظیر عزاداری‌های سالار شهیدان اباعبدالله‌الحسین (ع) و تعزیه‌خوانی‌ها تنها بخشی از این ظرفیت‌هاست. شیراز شهر هنرمندان فاخر و زبردست در حوزه صنایع‌دستی است علاوه بر این توانمندی‌ها نباید لذت بردن از آثار هنری شامل، نقاشی، خوشنویسی، فیلم، تئاتر، موسیقی، مینیاتور، کاشی‌کاری، قالی‌بافی و انواع تزیینات وابسته به معماری آن را فراموش کرد.
در گردشگری فرهنگی تمایل به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف موردتوجه است و ازجمله مشخصه‌های گردشگری فرهنگی تحصیلات دانشگاهی، میانگین سنی بالا و شاغل بودن است. اکنون گردشگری فرهنگی به الگوی مترقی گردشگری در سال‌های اخیر تبدیل شده است. این طیف از گردشگران، طی چند دهه، بخش بزرگی از سرزمین‌های با فرهنگ و تمدن غنی را زیر پا گذارده‌اند و به ایران رسیده‌اند و ازآنجاکه هر گردشگری که به ایران وارد شود به‌طورقطع به شیراز سفر خواهد کرد، باید با برنامه‌ریزی‌های بلند و کوتاه‌مدت سعی در ترقی در این‌گونه از گردشگری کنیم. گردشگری فرهنگی در شیراز بستری فراهم می‌کند که توسعه انواع دیگر گردشگری، مانند طبیعت‌گردی، درمانی، ماجراجویانه و ورزشی نیز مهیا شود.

نقش تبلیغات
تور گردانان و شرکت‌های خدمات مسافرتی به‌عنوان یک واسطه و عرضه‌کنندگان بسته‌های سفر، باید معرفی و تبلیغات را در سطح گسترده، ملی و بین‌المللی انجام دهند. اگر در رابطه با برگزاری جشنواره‌ها و به‌طورکلی تمامی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی که برای جذب گردشگر و معرفی شیراز و آثار هنری و فرهنگی و هنری مستندسازی و برنامه‌ریزی شود، و در اختیار تمامی دست‌اندرکاران این صنعت قرار گیرد، شرکت‌های خدمات مسافرتی می‌توانند با در اختیار داشتن تقویم، مناسبت‌ها و به‌طورکلی جشنواره‌ها و تولیدات و محصولات فرهنگی برنامه‌ریزی کنند و برای علایق و سلایق گوناگون در دنیا با بسته‌ای مناسب سفر تهیه و تنظیم کنند و به جذب گردشگر بپردازند.

نقش جاذبه‌های هنری مقصدهای گردشگری
در گردشگری فرهنگی و شاخه هنری آن، جاذبه‌های هنری مقصدهای گردشگری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این جاذبه‌ها شامل جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، همایش‌های هنری، کنسرت‌های موسیقی، تئاترها و سینما هستند. اگرچه مناسبت‌ها و آیین‌های مختلف هنری عاملی برای جذب گردشگران خارجی است اما گردشگران خارجی پس از سفر به یک مقصد از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی آن نیز دیدن می‌کنند و این روند می‌تواند ارزآوری قابل‌توجهی برای اقتصاد کشور مقصد به همراه داشته باشد. به‌عنوان نمونه گردشگرانی که به هدف حضور در یک فستیوال موسیقی به مکانی سفر می‌کنند پس‌ازآن به طبیعت‌گردی و بازدید از جاذبه‌های تاریخی نیز می‌پردازند. با این نگاه به‌روشنی درمی‌یابیم در کنار مناسبت‌های هنری جاذبه‌های دیگر نیز می‌توانند بسیار شگفت‌انگیز باشند.

گردشگری هنری در جهان
برخی از کشورها با تدوین برنامه و استراتژی‌های بازاریابی مختلفی از تولیدات هنری برای تنوع و توسعه محصول و گسترش بازار گردشگری بهره برده‌اند. به‌عنوان‌مثال مالزی با برگزاری نمایشگاهی به نام آرت اکسپوی مالزی (آرت اکسپو مالزی) تلاش دارد تا خود را به‌عنوان یک چهره‌ی بین‌المللی هنر معرفی کند. همچنین این کشور در سال‌های اخیر با راه‌اندازی کمپین میفست ۲۰۱۵ به‌عنوان یک مأموریت ملی که به دنبال کمپین دیدار از مالزی در سال ۲۰۱۴ (ویزیت مالزی ۲۰۱۴) تشکیل می‌شود که با موضوع «جشن‌های پایان نیافتنی» بر روی تولیدات هنری، تنوع فرهنگی، میراث و جشنواره‌های این کشور به‌عنوان یک محصول گردشگری منسجم تمرکز دارد و با خود شعار «مالزی، آسیای واقعی» را نیز یدک می‌کشد. یا اگر بخواهیم در مورد ترکیه بگوییم؛ هرسال در سالروز تولد مولانا هزاران نفر گردشگر روانه قونیه به‌عنوان شهری درجه‌دو می‌شوند، اما در سالروز تولد حافظ، سعدی، خیام، شمس تبریزی، فردوسی و واقعاً ایران چند نفر گردشگر خارجی به خود دیده است؟

موسیقی و گردشگری هنری
یکی دیگر از حوزه‌های هنری مهم در گردشگری هنری، موسیقی است که همواره در گردشگری کشورها درآمدزایی و جذب گردشگران بسیاری را برای آن‌ها به همراه داشته است. برای مثال یکی از مشهورترین جشنواره‌های موسیقی دنیا در «گلاستون‌بری»، یکی از روستاهای کوچک واقع در جنوب انگلستان برگزار می‌شود؛ این جشنواره سالانه معادل ۱۰۰ میلیون پوند به اقتصاد این کشور کمک می‌کند. در سراسر جهان جشنواره‌های موسیقی به‌طورمعمول به‌صورت سالانه برگزار می‌شوند و گردشگران غیربومی را به خود فرامی‌خوانند. شهر و کشورهای بسیاری در دنیا هستند که به جشنواره‌ها و اجراهای کم‌نظیر موسیقی معروف‌اند؛ مانند وین در اتریش ولااسکالا در میلان ایتالیا که شهر اپرا و موسیقی کلاسیک غربی است یا بریتانیا که به جشنواره‌های موسیقی راک شهرت دارد.

سینما و گردشگری هنری
صنعت سینما نیز نقش بسیار مؤثری در رونق گردشگری در کشورهای مختلف دنیا برجای گذاشته است. به‌عنوان نمونه شهر کارلوویواری، مرکز استانی به همین نام، در شمال‌غربی جمهوری چک، در فاصله ۱۳۰ کیلومتری پراگ و با فاصله کمی از کشور آلمان قرار دارد در شرایط رکود گردشگری در این شهر، مسئولان شهری و کشوری به فکر افتادند با برگزاری یک جشنواره فیلم، رونق ازدست‌رفته را به کارلووی‌واری برگردانند. جشنواره فیلم کارلوویواری که اکنون به‌عنوان دومین جشنواره تاریخ اروپا و یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی مرکز اروپا، بیش از نیم‌قرن قدمت دارد، بزرگ‌ترین جشنواره فیلم در جمهوری چک و سال‌ها بزرگ‌ترین جشنواره در شرق اروپا بوده است. این جشنواره در ابتدای تابستان هرسال، یازده روز پررونق را برای این شهر کوچک رقم می‌زند. شهر کن نیز یکی از کوچک‌ترین شهرهای فرانسه است و تنها دلیل رونق گردشگری آن جشنواره فیلم کن است. این جشنواره یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین رویدادهای سینمایی جهان و محلی برای پیش‌نمایش فیلم‌های جدید از تمامی ژانرها ازجمله مستند به شمار می‌آید.

ایران و گردشگری هنری
 وقتی صحبت به مقوله گردشگری هنری در ایران می‌رسد، کشوری که مهد شکل‌گیری بسیاری از هنرهای جهان است و جمله معروف «هنر نزد ایرانیان است و بس» هم برایش در نظر گرفته شده است، پاسخ مناسبی دریافت نمی‌کنیم. نکته اصلی در این حوزه، عدم سرمایه‌گذاری لازم و نپرداختن جدی به این بازار جذاب و پر‌درآمد در حوزه گردشگری است؛ بازاری که معمولاً قشر فرهیخته، تأثیرگذار و ثروتمند دنیا به آن تمایل دارند و این می‌تواند ارمغان بسیار بزرگی برای ایران داشته باشد. در هفته‌های آتی به این موضوع می‌پردازیم که چرا این نوع از گردشگری در کشور مورد غفلت واقع شده و آن‌طور که بایدوشاید به آن توجه و در آن سرمایه‌گذاری نمی‌شود.

اهمیت گردشگری هنری
این نوع گردشگری در مقیاس ملی موجب درک صحیح جایگاه و موقعیت هویت‌های متنوع قومی و فرهنگی در ساختار فرهنگ ایرانی می‌شود و گردشگران داخلی، هر منطقه را با توجه به ویژگی‌های اصیلش به جا خواهند آورد؛ در این صورت دیگر هیچ جایی ناکجای ناشناخته باقی نمی‌ماند. جشنواره‌های هنری مثل جشنواره‌های فیلم، موسیقی و تئاتر فجر که از آن‌ها به‌عنوان جشنواره‌های بین‌المللی یاد می‌کنیم، هنوز نتوانسته‌اند عاملی برای جلب نظر گردشگران به ایران‌زمین باشند، چراکه نتوانسته‌ایم به خوبی برای این جشنواره بازاریابی کنیم و مدت اقامت افراد در زمان برگزاری این‌گونه جشنواره‌ها اغلب افزایش نخواهد داشت. مهم‌ترین مشکل در عدم موفقیت، تبلیغات و بازاریابی نادرست است، چون بازارهای هدفمان و سلیقه‌های آن‌ها را نشناخته و درک نکرده‌ایم درحالی‌که کشورهایی مثل کره‌جنوبی و ترکیه برای این موضوع زمینه‌سازی یا جذابیت ایجاد کرده‌اند.

نقش گردشگری هنری بر رونق اقتصادی
باید بدانیم گردشگری هنری برای مکان‌ها و مقصدها دارای منافعی است. استقبال از تولیدات هنری، با جلوگیری از فراموشی و به خاطره سپردن تولیدات هنری یک منطقه منجر می‌شود. با فروش بلیت و کسب مخارج بیشتری که معمولاً همه گردشگران فرهنگی دارند نیز می‌توان درآمد بیشتری تولید کرد که به رونق آن منطقه کمک شایانی خواهد کرد. همچنین ازآنجاکه رویدادهای هنری عمدتاً در شب اجرا می‌شود، می‌توان بر تعداد اقامت‌های شبانه افزود که به‌عنوان یک راهبرد باید مدنظر تور گردانان قرار گیرد و صدالبته برگزاری منظم برنامه‌های هنر در هر شهر سبب تکمیل برنامه‌های تورها می‌شود و از گلایه برخی گردشگران مبنی بر نداشتن برنامه در عصر و شب جلوگیری می‌کند.

نقش اماکن هنری در راهبردهای بازساخت هویت‌منظر شهری
عرضه‌ی یک تصویر شاداب هنری، از طریق به نمایش گذاشتن گالری‌های عکاسی مرتبط با زیبایی‌های طبیعی‌تاریخی یک مقصد، تصویر ذهنی مقصد را بهبود می‌بخشد و آن را مکان جذاب‌تری برای بازدید، زندگی و حتی کار مبدل می‌کند. علاوه بر این، اماکن هنری نقش بسیار مهمی در راهبردهای بازساخت هویت‌منظر شهری ایفا می‌کنند. با وجود این، نباید فراموش کنیم که در این بخش مؤلفه اصلی هنرمندان و هنر آن‌هاست که گاهی این موضوع مسائلی را ایجاد می‌کند. افرادی که در حوزه هنر فعالیت می‌کنند اغلب دارای اولویت‌هایی متفاوت از بخش گردشگری هستند. علاوه بر این زمان طراحی اجراها و نمایش‌ها نیز معمولاً ناکافی است که در این حالت امکان گنجاندن آن‌ها در بسته‌های تعطیلاتی گردشگری هنری، میسر نخواهد بود؛ یا اطلاع‌رسانی کامل و به‌موقع انجام نمی‌شود.

عواید گردشگری هنری
در حال حاضر گردشگری هنری به‌عنوان یکی از محرک‌ها و انگیزه‌های اصلی گردشگران شناخته می‌شود و تور گردانان بسته‌های تلفیقی شامل جاذبه‌های هنری، جاذبه‌های فرهنگی باستانی یا جاذبه‌های تفریحی (بنا به نوع رخداد و مخاطبان) را به‌عنوان یک تور جذاب به گردشگران ارائه می‌کنند. بسیاری از مقاصد گردشگری دنیا امروزه به‌واسطه همین جاذبه‌های هنری، درآمدهای اصلی بخش گردشگری را به خود اختصاص داده‌اند. البته هنرها معمولاً دارای سطوح عمومی و خصوصی هستند؛ هرچقدر هنرها اختصاصی‌تر و پیچیده‌تر باشند نوع مخاطبانشان متفاوت خواهد بود. هنرهای متعالی، غالباً مخاطبانی را جذب می‌کنند که انگیزه آن‌ها از حضور در چنین اجراهایی تا حدی ارزش‌های منزلتی یا جایگاه اجتماعی این‌گونه اجراها یا برگزاری‌ها است. در این قبیل رخدادها علاوه‌بر عایدات حوزه گردشگری معمولاً هزینه‌های خوبی نیز برای خرید، نمایش یا تقویت آثار هنری می‌شود که به‌طورکلی، هم به رونق این بازار و هزینه‌های زیرساختی آن کمک می‌کند و هم ابزار توسعه و رونق اقتصاد هنری محسوب می‌شوند؛ حراج‌های آثار هنری، نمایشگاه‌های صنایع‌دستی فاخر مانند فرش، میناکاری، منبت‌کاری و… و نمایش گنجینه‌های خاص و زیورآلات گران‌بها از این مقوله هستند. چشم‌اندازهای فرهنگی شامل موزه‌ها و آیین‌ها و سنت‌ها بخشی از فرهنگ غنی ایران را تشکیل می‌دهد. شناسایی بیشتر ظرفیت‌های این بخش می‌تواند صنعت گردشگری ایران را بیش‌ازپیش رونق دهد.

شیراز شهر معنویات و هنر
شیراز بسیاری از مشخصه‌های گردشگری فرهنگی و هنری را در خود جای داده است و تنها نیازمند برنامه‌ریزی است تا گردشگران از این همه ظرفیت‌ها بهره‌مند شوند. موزه‌ها، نمایشگاه‌های هنرهای سنتی و صنایع‌دستی و معماری، آیین‌ها و سنت‌ها و رویدادهایی نظیر عزاداری‌های سالار شهیدان اباعبدالله‌الحسین (ع) و تعزیه‌خوانی‌ها تنها بخشی از این ظرفیت‌هاست. شیراز شهر هنرمندان فاخر و زبردست در حوزه صنایع‌دستی است علاوه بر این توانمندی‌ها نباید لذت بردن از آثار هنری شامل، نقاشی، خوشنویسی، فیلم، تئاتر، موسیقی، مینیاتور، کاشی‌کاری، قالی‌بافی و انواع تزیینات وابسته به معماری آن را فراموش کرد.
در گردشگری فرهنگی تمایل به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف موردتوجه است و ازجمله مشخصه‌های گردشگری فرهنگی تحصیلات دانشگاهی، میانگین سنی بالا و شاغل بودن است. اکنون گردشگری فرهنگی به الگوی مترقی گردشگری در سال‌های اخیر تبدیل شده است. این طیف از گردشگران، طی چند دهه، بخش بزرگی از سرزمین‌های با فرهنگ و تمدن غنی را زیر پا گذارده‌اند و به ایران رسیده‌اند و ازآنجاکه هر گردشگری که به ایران وارد شود به‌طورقطع به شیراز سفر خواهد کرد، باید با برنامه‌ریزی‌های بلند و کوتاه‌مدت سعی در ترقی در این‌گونه از گردشگری کنیم. گردشگری فرهنگی در شیراز بستری فراهم می‌کند که توسعه انواع دیگر گردشگری، مانند طبیعت‌گردی، درمانی، ماجراجویانه و ورزشی نیز مهیا شود.

نقش تبلیغات
تور گردانان و شرکت‌های خدمات مسافرتی به‌عنوان یک واسطه و عرضه‌کنندگان بسته‌های سفر، باید معرفی و تبلیغات را در سطح گسترده، ملی و بین‌المللی انجام دهند. اگر در رابطه با برگزاری جشنواره‌ها و به‌طورکلی تمامی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی که برای جذب گردشگر و معرفی شیراز و آثار هنری و فرهنگی و هنری مستندسازی و برنامه‌ریزی شود، و در اختیار تمامی دست‌اندرکاران این صنعت قرار گیرد، شرکت‌های خدمات مسافرتی می‌توانند با در اختیار داشتن تقویم، مناسبت‌ها و به‌طورکلی جشنواره‌ها و تولیدات و محصولات فرهنگی برنامه‌ریزی کنند و برای علایق و سلایق گوناگون در دنیا با بسته‌ای مناسب سفر تهیه و تنظیم کنند و به جذب گردشگر بپردازند.

هدف: جذب سرمایه و اشتغال‌زایی
و در آخر باید بدانیم هدف ما از گردشگری هنری با پتانسیل جذب سرمایه، علاوه بر افزایش میزان گردشگران و اقامت آنان، فعال کردن پتانسیل و استعدادهای اقتصادی عرصه هنر است تا از طریق معرفی و فروش آثار هنری و محصولات فرهنگی و هنری بتوان موجب کارآفرینی، اشتغال‌زایی و تقویت معاش هنرمندان شده و با ایجاد ارزش‌افزوده و رونق اقتصادی هنر، باعث افزایش انگیزه آنان برای ادامه فعالیت شود. برای توسعه گردشگری هنری یک هدف و اولویت مشترک و تفکری نیاز است تا منجر به برنامه و چشم‌اندازی مشترک در بخش خصوصی و دولتی شود. مفاهیم و تعاریف مشترکی از گردشگری هنری باید تدوین و تبیین شود، ضمن اینکه پس از هدف‌گذاری و ارائه تعریف مشترک نیازمند برنامه‌ریزی، تفاهم و انضباط فکری در مدیریت اجرایی گردشگری هنری هستیم تا کمتر گرفتار تغییر روندها و تصمیم‌گیری‌ها شویم.

منبع: وب سایت شهرداری شیراز (فاطمه منفرد)