جهان امروز به سمت هوشمندسازی پیش می رود و شهرهای پیشرفته دنیا در حال تبدیل شدن به شهرهای هوشمند هستند. البته رسیدن به شهر هوشمند، چالش های خود را نیز دارد که ضمن رفع موانع و محدودیت های موجود، باید برای پذیرش شهر هوشمند، آموزش ها و فرهنگ سازی های لازم نیز انجام شود. 

تحقق شهر هوشمند می تواند نقش غیر قابل انکاری در تحقق اقتصاد مقاومتی ایفاء نماید، چرا که نیل به چنین شهری، صرفه جویی های مالی و فواید اقتصادی فراوانی برای شهر و کشور در پی دارد و به همین دلیل، باید هر چه سریع تر در جهت استقرار شهر هوشمند و مقابله با چالش های پیش روی آن گام های بلندتری برداشت. با وجود این پیش نیاز هوشمندسازی شهر، یا شهر هوشمند در ایران، مدیریت یکپاچه شهری است تا با پایان دادن به موازی کاری ها، بتواند دستگاه های دست اندر کار امور شهر را با یکدیگر هماهنگ کرده و زیر ساخت های شهری را به این منظور مدیریت کند. رسیدن به شهر هوشمند یا اهداف شهر هوشمند، فرآیندی به هم پیوسته است زیرا شفاف سازی و جلوگیری از فساد اداری و اطلاع و رضایت شهروندان از روند انجام کار از مزایای شهر هوشمنداست که در نهایت موجب پیشرفت کشور می شود، به ویژه آن که در حال حاضر اغلب مردم در تهران و سایر شهرها و کلان شهرهای کشور از تلفن همراه هوشمند و اینترنت همراه استفاده می کنند که بستر مناسبی برای ارائه و دریافت انواع اطلاعات و خدمات شهری است.

نظریه پردازان شهر هوشمند 

برای مثال راه اندازی شهر هوشمند با کاهش رفت و آمدهای روزانه و ترافیک، باعث کم شدن مصرف بنزین و آلودگی هوای ناشی از آن می شود. در صورت توسعه شهر هوشمند و آشنا شدن شهروندان با این مقوله، دیگر نیاز نیست افراد برای پیگیری بسیاری از امور روزانه خود به محل مورد نظر مراجعه حضوری داشته باشند، بلکه می توانند بسیاری از کارهای خود را به راحتی در منزل خود انجام دهند.
هر هزینه ای برای شهر هوشمند یا پروژه شهر هوشمند انجام شود با توجه به صرفه جویی های حاصل از آن، پس از مدتی جبران می شود. هوشمندسازی شهر نه تنها می تواند به توسعه شهر و اقتصادی شهری کمک کند که می تواند به پیشرفت کشور و اقتصاد ملی نیز کمک نماید، چرا که مدیریت اطلاعات سیستم یکپارچه و اطلاع رسانی دولت از طریق این سیستم و اولویت دادن به هوشمندسازی که سال هاست در دستور کار مدیریت شهری تهران قرار دارد، می تواند در ترقی و تعالی شهر و کشور مؤثر واقع شود.

استفاده روز افزون از فناوری اطلاعات و تکنولوژی در همه زمینه های اقتصادی و اجتماعی و وارد شدن آن  به زندگی شهروندان، باعث شده است شهرها و فضاهای شهری با ساختاری متفاوت روبرو شوند و سبک های زندگی شهری دارای تغییرات اساسی شود. بیش از نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در مناطق شهری زندگی می کنند و چنین جمعیت عظیم و پیچیده ای از مردم به ناچار به زندگی در مکان های کثیف و شلوغ شهرها روی می آورند. شهرهای شلوغ و کلانشهرها نوع جدیدی از مشکلات را تولید می کنند برای مثال مدیریت زباله، کمبود منابع، آلودگی هوا، نگرانی سلامت انسان، ترافیک و فرسودگی زیرساخت ها، مشکلاتی در بطن شهر ایجاد می کنند. 

ویژگی های شهر هوشمند

اطمینان از شرایط قابل زندگی در مواجهه با چنین رشد سریع جمعیت شهری در سراسر جهان، نیاز به درک عمیق تری از مفهوم شهر هوشمند دارد.
شهر هوشمند با معانی و مفاهیم مختلف تعریف می شود. بعضی از این تعاریف استفاده از هوشمندی را به عنوان یک پدیده شهری به رسمیت می شناسند. 
برخی از این تعاریف عبارتند از: 

• شهری که در مسیر پیش رو با استفاده از فعالیت های هوشمندانه شهروندان به دنبال اقتصاد، حکومت، مردم، تحرک و محیط زیست پویا باشد.
• شهری است که همه زیرساخت های حیاتی آن از جمله جاده ها، پل ها، تونل ها، ریل، مترو، فرودگاه ها، بنادر، ارتباطات، آب، برق و حتی ساختمان های بزرگ به سیستم های بهینه سازی انرژی و منابع مجهز شده و سیستم های امنیتی و نظارتی آن ها بر بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارد. به همین خاطر حداکثر خدمات به شهروندان داده می شود. 
• شهری است که ترکیب فناوری اطلاعات و ارتباطات با دیگرسازمان ها موجب تلاش برای طراحی و برنامه ریزی درست شهری شده و پروسه های اداری سریع تر انجام می شود. همچنین راه حل های نوآورانه موجب بهبود وضعیت مدیریت شهری شده و سرزندگی و پایداری محیط را به ارمغان می آورد. 
• استفاده از فناوری های هوشمند در اجرای زیرساخت ها وخدمات شهری شامل اداره شهر، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، امنیت عمومی املاک و مستغلات، حمل و نقل، و آب و برق موجب کارآمد شدن آن ها می شود. 
• یک شهر هنگامی هوشمند است که در سرمایه گذاری در بخش نیروی انسانی، سرمایه های اجتماعی و زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات رشد داشته و از کیفیت زندگی بالایی برخوردارباشد. 
•  در تعریفی دیگر شهری که در آن تکنولوژی های گوناگون جهت بهبود زندگی شهروندان با هم ترکیب و مورد استفاده قرار می گیرد. و اصول طراحی شهرهوشمند براساس تکنولوژی ها باشد.

اقتصاد شهر هوشمند

از جمله استراتژی ها و راه کارهای لازم برای توسعه اقتصادی و رسیدن به اقتصادی پایدار در هر کشور، تقویت اقتصاد منطقه ای شهری و یا به عبارت بهتر توسعه اقتصاد پایدار بر مبنای هوشمندی شهر است. اقتصاد پایدار و هوشمند، خود نیازمند امکانات هوشمند در هر شهر از جمله : اقتصاد هوشمند، زیرساخت و ارتباطات هوشمند، حمل و نقل شهری هوشمند، انرژی هوشمند، دولت هوشمند، امنیت هوشمند، سلامت هوشمند، کسب کار هوشمند و حتی شهروند هوشمندمی باشد. در این استراتژی، یعنی اقتصاد پایدار بر مبنای شهر هوشمند که براساس نظریه و تئوری سیستم ها بنا شده است، شهرها به عنوان یک کلان سیستم در نظر گرفته می شوند. هر شهر از اجزایی به نام زیر سیستم تشکیل گردیده و این زیر سیستم ها، در حقیقت همان سازمان ها، صنایع، مردم و دیگر مولفه های شهری هستند که در راستای رسیدن به هدف نهایی که همان اقتصاد توسعه یافته و پایدار شهری است، به صورت منظم و یکپارچه در ارتباط و تعامل می باشند. 

واضح است در سایه چنین نگاه سیستمی و یکپارچه به شهر به عنوان یک کلان سیستم و با در نظر گرفتن سازمان ها و صنایع مستقر در هر شهر به عنوان اجزای تشکیل دهنده شهر و همچنین با ارتباط منظم و یکپارچه مجموعه ها و مولفه های شهری به عنوان زیر سیستم های کلان سیستم شهری است که توسعه علمی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصاد هوشمند در هر شهری و در نهایت در هر کشوری اتفاق می افتد.

زیرساخت های اقتصاد شهر هوشمند

اقتصاد هوشمند عبارتست از اقتصادی نمودن ایده ها و نوآوری ها.  قابلیت های کلیدی این رویکرد در اقتصادی کردن نواوری ها به وسیله سرمایه انسانی، دانش، مهارت و خلاقیت، موثر عمل کردن انتقال ایده ها به فرایندها، محصولات و خدمات با ارزش است. 
اقتصاد هوشمند، در هسته خود، فعالیت های  پژوهشی، نوآوری و تجاری سازی دارد. اقتصاد هوشمند در واقع اقتصاد سبز یا اقتصاد کم کربن است که در آن چالش های مرتبط  مانند تغییرات آب و هوایی و امنیت و انرژی به رسمیت شناخته می شود. هسته اصلی اقتصاد سبز سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر و افزایش بهره وری انرژی برای کاهش تقاضا، اتلاف و هزینه است. این روش به توسعه اقتصادی منابع طبیعی در بخش کشاورزی، جنگلداری، شیلات، گردشگری و انرژی منجر می شود. 
اقتصاد محرک اصلی شهرهای هوشمند است و یکی از خصوصیات شهر هوشمند درجه بالای رقابت های اقتصادی است. در اقتصاد هوشمند تمام فرایند های تولید و فروش با فناوری اطلاعات و ارتباط سر و کار دارند. 

توسعه شهری در جهت هوشمند شدن شهرها، بزرگترین اتفاق در دهه آینده است که موجب هدایت و مدیریت تقاضا در جهت پاسخگویی به مدل های جدید تجارت است.  در بین شاخص های شهر هوشمند، اقتصاد هوشمند یکی از مهمترین ارکان آن می باشد باید توجه خاصی به آن داشت. اقتصاد هوشمند دارای زیرساخت هایی از جمله: انعطاف پذیری بازار کار، کارآفرینی، تصویر اقتصادی و علائم تجاری، بهره وری، روحیه نوآورانه و… می باشد که توجه به هر کدام از آنها لازمه یک اقتصاد قوی برای شهر هوشمنداست. 

جمع بندی

امروزه شهرها بیش از هر زمان دیگری نیاز به توسعه فرآیندهای برنامه‌ریزی استراتژیک دارند. تنها در این صورت است که این شهرها می‌توانند مسیر آینده خود را به سمت نوآوری سوق دهند و ابعاد مختلف جوامع خود را اولویت‌بندی کنند. با توجه به اینکه دو شرکت اقتصادی مسیرهای متفاوتی را به سمت موفقیت طی می‌کنند، شهرها نیز باید با توجه به ظرفیت‌های خود به‌ دنبال مدلی منحصربه ‌فرد برای پیشرفت باشند. در واقع هریک از شهرهای جهان، منحصربه ‌فرد و غیرقابل تکرار هستند و نیازها و فرصت‌های متفاوتی دارند، بنابراین یک شهر برای توسعه و پیشرفت باید برنامه‌ ای مختص به خود را طراحی کند، اولویت‌های خود را مشخص کند و برای انطباق با تغییرات به اندازه کافی منعطف باشد. تجربه شهرهای موفق نشان می‌دهد برای بهبود کارآیی و ثبات خدمات، مسوولان شهری باید نوآوری‌های بیشتری را مدنظر قرار دهند. آنها همچنین باید ارتباطات را تقویت و از مشارکت کسب ‌وکارهای دولتی و خصوصی در پروژه‌های شهری اطمینان حاصل کنند. 

منبع:

مقاله: Creative capital, information and communication technologies, and economic growth in smart cities نوشته Amitrajeet A. Batabyal & Peter Nijkamp

مقاله زیرساخت های اقتصادی شهر هوشمند، علی مریدیان پیردوستی