معرفی و خلاصه نویسی کتاب صد نوآوری اجتماعی از فنلاند

کتاب صد نوآوری از فنلاند توسط دوست خوبم آقای نادر سعیدی متفکر و روشنفکر بین المللی که تبریزی بودنش نیز مایه افتخار است به حقیر فقیر تقدیم شد. کتابی قطور و پر از مطالب بسیار خواندنی. امروزه که تصمیم گرفتم هیئتی از فعالان اقتصادی و اجتماعی شهرداریها را به فنلاند جهت بازدید از این کشور بسیار شتابان در امر توسعه ببرم گفتم بخشی از مطالب کتاب را بازگو کنم دیدم در وب سایت آقای سجاد سلیمانی خلاصه ای از این کتاب ارائه شده است و من نیز با رعایت امانت آن را اینجا بازگو میکنم. انشالله بعد از بازگشت از فنلاند خلاصه از تجارب سفر را بازگو خواهم کرد.(حمید عباسی شکوهی)

نمایشگاه کتاب امسال با خودم عهد کردم که کتاب نخرم، نمایشگاه رفتم و تقریبا همه غرفه ها را دیدم و نهایتا سه جلد کتاب خریدم، اولی از شاعری که خودش کتابهایش را دستانش می فروخت، دومی کتابی با عنوان قدرت گزینه های کمتر که به نظرم رسید نیاز واقعی امروز من هست و سومی هم کتاب ۱۰۰ نوآوری اجتماعی از فنلاند. (برگرفته از مطالب آقای سجاد سعیدی)

کتاب ۱۰۰ نوآوری اجتماعی از فنلاند

نوشته  پروفسور ایلکا تایپل ، مترجم نادر سعیدی با مقدمه دکتر سید عباس عراقچی.

این کتاب با همکاری انجمن دوستی ایران و فنلاند و همچنین نشـر آبگین رایان و شرکتتعاونی گنجینه فرهنگ و هنر ایرانیان منتشر شده است. همچنین این کتاب در سایت رسمی دولت فنلاند finland.org هم معرفی شده است.

این کتاب در واقع ده ها مقاله از بزرگان کشور فنلاند (از نخست وزیر و اعضای کابینه و مجلس و وزارتخانه ها تا مدیران سازمانهای بزرگ ) است که توسط نویسنده جمعبندی و خلاصه نویسی شده و به بیش از ۲۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده است.

رفتار “هاری کمراینن” سفیر فنلاند در ایران برای من وقتی بیشتر جالب شد که عکس او را در سفرهای تنهایی در مترو تهران دیدم و البته لذت بردم. پیگیری سفرهای او داخل ایران، مذاکرات و بازدیدها و سخنرانی هایی که دارد، به خوبی نشان می دهد این فرد چه سیاستمدار کارکشته ای است که به صورت حرفه ای منافع و اهداف کشورش را در ایران دنبال می کند.

درباره‌ی کشور فنلاند

براستی که آشنایی ملت ها با همدیگر یکی از اصلی ترین دروازه های رشد است. دیدن مردمی که در سرزمینی سخت و خشن، با ابتکار و نوآوری های خود سرزمینی پیشرفته و مـرفه بنا کرده اند. مردمانی که به سخت کوشی و استقامت شهـره اند. وقتی می گوییم سخت و خشن، می توان از این نوشته ویکی پدیا دریافت:

قرار داشتن یک سوم از خاک فنلاند در بالای مدار شمالگان (قطب شمال)، این کشور را پس از ایسلند، به شمالی‌ترین کشور جهان مبدل ساخته‌است. در شمالی‌ترین نقطه فنلاند تابستان‌ها خورشید برای ۷۳ روز غروب نمی‌کند و همه ۲۴ ساعت روز هوا روشن است. در زمستان نیز ۵۱ روز خورشید طلوع نمی‌کند. به علت نامساعد بودن آب و هوای شمال فنلاند، جمعیت بسیار کمی در این مناطق زندگی می‌کند.

در مورد کشوری قصد داریم صحبت کنیم که حدود ۵/۳۰۰/۰۰۰ پنج میلیون و سیصـد هزار نفر جمعیت دارد، ۶۰۰ سال تحت کنترل سوئد و سپس ۱۱۰ سال تحت کنترل شوروی بوده و در ابتدای قرن ۱۹ میلادی مستقل شد و طی نیم قـرن اخیر به یکی از کشورهای ثروتمند، مرفه و پیشرفته دنیا تبدیل شده است.

خلاصه تر اگر اشاره کنم صدسال پیش مردم فنلاند تصمیم گرفتند مستقل شوند، ۵۰ سال اول تلاش های زیادی کردند و پس از جنگ جهانی، طی نیم قرن اخیر رشد صعودی و خیره کننده ای را تجربه کردند و کشوری پیشرفته ساختند.

در همه جای دنیا اختراعات فنی و تکنولوژیکی تمرکز کشورها را به خود جلب کرده و فنلاند هم با دو نمونه جهانی نوکیا و لینوکس و همچنین جزو ۵ کشور اول جهان در صنعت آسانسور توانسته در عرصه تکنولوژیکی خودی نشان دهد. اما در این کتاب نوآوری های اجتماعی فنلاند مدنظر ماست که ماحصل آن برابری حنسیتی، آموزش رایگان، تامین اجتماعی کلی، دموکراسی پارلمانی و بالاخره ثبات اجتماعی بوده و باعث رفاه فنلاند گردیده است. (برگرفته از صفحه ۱۰ کتاب)

خلاصه کتاب صدنوآوری اجتماعی فنلاند

در این کتاب ما تاریخ هم می خواهیم، سعی و تلاش ملتی را مرور می کنیم که با قدم های کوچک اصلاحات عمیق و نتایج عظیمی بدست آورده اند. حوصله ملّی برای پیش برد خواسته ها و رسیدن به اهداف، تلاش دائمی، صبر کردن و شکیبا بودن درس هایی است که از تاریخ این کشور می توان آموخت. اینکه حرکتی کوچک طی ۶۰ سال تکمیل می شود و به قوانین اصلی تبدیل شده و نتایج خوبی در سطح ملی برای مردم کشور فنلاند پدید می آورد. (مثلا غذای رایگان در مدارس فنلاندی که در سال ۱۸۹۶ شروع و در ۱۹۴۸ تکمیل شده و هم اکنون همه دانش آموزان هر روز غذای گرم و با کیفیت و متناسب سن خودشان دریافت می کنند. – نوآوری شماره ۲۵)

کتاب را تا نیمه تقریبا خوانده ام، قصد دارم بخش هایی از آن را مستقیما یا برداشت های شخصی خودم را بیان کنم:

پس از آنکه در سال ۱۹۰۷ نظام پارلمانی و حق رای عمومی به رسمیت شناخته شد و زنان حق رای دادن و حق حضور در مجلس را یافتند، یک از اعضای دومای شوروی سابق از قزاق های دُن چنین پیامی را نوشت:

«ما نمایندگان قزاق های دُن خوشوقت هستیم که ملتی را پاس می داریم که عالی ترین موقعیت ها را برای زنان لایق در سرزمین بزرگ اما هنوز به زنجیر کشیده ما فراهم نموده است. زنده باد زن فنلاندی، زنی که از تمام حقوق شهروندی اش در سرزمین خود لذت می برد».

در پارلمان فنلاند کمیسیون ویژه ای اخیرا شکل گرفته است با عنوان کمیسیون «آینده» که در آن نمایندگان بر موضوعات آینده متمرکز می شوند. جهانی شدن، فن آوری های جدید، مدیریت دانش و نوآوری از جمله این آینده نگری هاست. (نو آوری شماره ۳).

مطالعات انجام شده فنلاند را در ردیف چند کشور معدود دنیا با حداقل فسـاد قرار داده است. بر اساس نوشته های این کتاب شاید یکی از اصلی ترین دلایل آن را «سه شرکایی» نامید که فی مابین دولت، کارفرما و کارگران سازوکاری مناسب چیده شده است. (نو آوری شماره ۶).

حق رای زنان و برابری جنسیتی از داغ ترین موضوعات ملی و گفتمانی کشور فنلاند است که با تصمیم یکصـدسال پیش آنها آغاز شده و همچنان جزو اولین مباحث کشور هست. اولین رئیس جمهور در سال ۲۰۰۰، اولین رئیس پارلمان بین ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۲ و اولین نخست وزیر در سال ۲۰۰۳ از جمله دستاوردهای آن بوده است. (نو آوری شماره ۷)

حضور گسترده زنان در جامعه هم باعث شده قوانینی همانند « مراقبت از بچه در روز » (نوآوری ۲۱) و «حق بچه داری در منزل» (نوآوری شماره۲۲) و «مرخصی پـدران» (نوآوری شماره ۲۳) و «بسته حمایتی مادران» (نوآوری شماره ۲۴) تدوین شود که تاریخ فراز و فرودها و موافقت ها و مخالفت های با آن بسیار درس آموز است.

(نو آوری شماره ۸) بدون فساد: شاید برای ما مردمان کشور ایران و خاورمیانه، میزان فساد در کشور فنلاند به عنوان یک آرمانشهر و رویا و بهشت تعریف و نفسیر شود و به عنوان داستان به آن گوش بسپاریم و بعد فراموش کنیم. در مورد سازوکار سیستماتیک اداری و حکومتی فنلاند در نوآوری شماره ۸ نمی نویسم، اما اشاره به یک موضوع جالب هست و آن نظارت مردم. فنلاندی ها جزو مشتاق ترین افـراد دنیا در گرفتن حق اشتراک نشریات و مطبوعات هستند و در فنلاند شهرداری ها همه مصوبات و تصمیمات خود را موظف هستند به اطلاع عموم برسانند. در واقع براساس قانون اساسی، فنلاند بین شهرداری ها تقسیم بندی شده و شهرداری های خود مختار (که توان اخذ مالیات هم دارند) موظف هستند همه مصوبات خود را چاپ و منتشر کنند.

نوآوری شماره ۹ مربوط به دوزبانه بودن این کشور هست. زبان رسمی کشور فنلاندی و سوئدی است. درواقع فرد با یک زبان اول و مشخص به دنیا می آید و تعیین می کند و سپس دیگری را آموزش می بیند. (بهتر است کمی به چالش های زبانی و فرهنگی در کشور خودمان بیاندیشیم و میزان تعامل موفق خود را بسنجیم).

کشورهای همسایه را نمی توان حذف کرد، متاسفانه ما در طول صدها سال گذشته در منطقه ای زندگی کرده ایم که همواره درگیری های قومی و قبلیه ای بین کشورهای همسایه بوده و نهایتا به یک توافق جامع نرسیده ایم. میزان و کیفیت همکاری فنلاند (بر اساس نوآوری شماره ۱۲) با دو کشور سوئد و روسیه (که قریب به ۷۰۰ سال تحت استعمار آنها بوده است) می تواند آموزه ای برای ما باشد در حکمرانی ملی و تعامل بهتر با همسایگان کشور عزیزمان ایران.

تجربه دوقلوشهرهای تورینو و هاپاراندا ( نوآوری شماره ۶۰) و جنبش حمایت از همنوع (نوآوری ۶۱) و نیز اسکان دهی دوباره برای کاره لیانی ها (نوآوری ۶۳)، همچنین جزایر اولند غیرنظامی شده (نوآوری شماره ۶۲) هم می تواند تجربه های خوبی برای همکاری و تعامل بین مرزی با کشورهای همسایه باشد. برای توجه به جزایر اولند که بین مرز سوئد و فنلاند است دیدن نقشه گوگل می تواند تصویر بهتری را ارائه کند و تجربه این کشور موفق اروپایی به ما می گوید چگونه این نقطه مرزی داستانی بلند و درگیری های طولانی را مسبب شده و امروز به لحاظ حقوقی چگونه مستقلا اداره می شود.

تامین مسکن، مسکن اجتماعی، بنیاد-وای و فنلاند بدون زاغه نشین از جمله میوه های قوانین و مقرراتی هست که طی سالهای دراز پایبندی مردم این کشور به آنها بوده است. اقامتگاه دانشجویان (رتبه برتر در اروپا) و خانه هایی با خدمت رسانی ۲۴ ساعته وطرح شرکت های ساختمان-مدیر نیز از دیگر افتخارات این کشور در عرصه اجتماعی است.

شما حساب کنید که برای مشاعات ساختمان های عمومی و سازمانی، شرکتی با نام ساختمان-مدیر تاسیس می شود و هرکس بر حسب واحد و حق السهم خود هزینه های مشاعات را پرداخت می کند و این سهم نیز خرید و فروش میشود.

استیکز، مرکز پژوهش و توسعه رفاه و تندرستی (نوآوری ۲۹) که با هدف تولید دانش و اطلاعات برای سیاستگذاری، جمعبندی نتایج تحقیقات و آمار و طرح های توسعه ای در زمینه رفاه اجتماعی و بهداشت برای برای مقامات تصمیم گیرنده ایجاد شده است اما اطلاعات آن توسط همه ارگانها و نهادها و عموم مردم قابل دسترسی و بهره برداری است.  نکته قابل توجه این هست که شهروندان فنلاندی بصورت مشتاقانه، داوطلبانه و با ذهنی مثبت برای تکمیل پرسشنامه ها مشارکت می کنند. ظاهرا با توجه به روش بسیار خوب و نتایج به دست آمده، تقاضای بسیاری هم برای همکاری با آنها از سراسر جهان وجود دارد. برای درک بهتر این بند، بهتر است نحوه مقابله هموطنانمان با پرسشنامه های سلامت و همچنین معضلات آماری در کشورمان را مدنظر قرار بدهیم..

تلاش برای مبارزه با فقر ؛ ایجاد بنیاد ضمانت (۳۱) به پیشنهاد کلیسا و همچنین یک اعتبار اجتماعی را بر شهروندان(۳۲) قائل شدن، از جمله نمونه های خوب است. اما آنچه برای شخص من جالب بود هست که باور فنلاندی چگونه عملیاتی می شود:

در قانون اساسی فنلاند آمده است: روی دیگر مسیح، اعتدال است.

سلامتی:  الکل در فنلاند داستان جالبی  دارد، ۱۹۰۷ اولین پارلمان آن را ممنوع می کند، اما هنوز فنلاند بخشی از شوروری است و این قانون محقق نمی شود، در ۱۹۱۷ پس از استقلال فنلاند، بلافاصله این قانون برای ۱۳ سال اجرایی میشود و نهایتا در اولین همه پرسی الکل در ۱۹۳۲ ممنوعیت آن رد شده و به صورت انحصاری در اختیار دولت قرار می گیرد. ۱۹۷۰ جرایم مرتبط با نظارت و کنترل الکل بالا می گیرد، در ۱۹۹۴ همه پرسی دوم الکل صورت می گیرد و در ۱۹۹۵ اتحادیه اروپا این قانون را مانعی برای ادغام فنلاند در خود نمی داند و همچنان در سال ۲۰۰۴ تب داغ رسانه ای با مالیات بر الکل شکل می گیرد.

اگر این قضیه را به عنوان مباحث سلامتی در نظر بگیریم، می توانیم طرح های دیگری را نیز نام ببریم که در کتاب به صورت کامل تر توسط متولیان و بزرگان کشور فنلاند مطرح و معرفی شده اند:

مراکز سلامتی با تمام پوشش (۳۸) ، کلینیک های بارداری و کودکان (۳۹) و تامین بهداشت دانشجویان فنلاندی (۴۰) ، انجمن سلامتی محیط کار فنلاند (۴۱) طرح کاره لیای شمالی (۴۳) ، طرح اسکروفرنیا (۴۴) ، طرح ملی برای جلوگیری از خودکشی (۴۵) ، مهارکردن بیماری های مقاربتی (۴۵) ،وضع قانون توتون و اقدامات قانونی (۴۷) ، داستان الکل (۳۳) ، زیلیتول (۴۸) ، راهنمای دارو مبتنی بر مدرک (۴۹) و… از جمله نوآوری های اجتماعی کشور فنلاند است.

کش و قوس اجتماعی فنلاند و ایجاد نهادهای مختلف و سازمان های گوناگون برای تحقق مدنیت و کنترل قدرت و حکومت داستان های شگفت انگیزی دارد.

نظام سختگیرانه فنلاند در برابر آسیب های اجتماعی و زندانی و دربند شدن و تحت کنترل رفتن افراد زیاد در پی آن، جنبش ماداسکوو را ایجاد می کند که نهایتا پس از چند سال باعث ایجاد نهادها و سازمان های غیر دولتی می شوند که در زیر لیست می کنم:

• بنیان اتحادیه کولی های فنلاند
• اتحادیه سربازان وظیفه
• سازمان حمایت از برابری جنسیتی SETA
• سازمان حمایت از بیماران روانی 
• مرکز خدمات درمانی برای ناراحتی های روانی
• انجمن معترضان ارتش و نیروی نظامی
• همچنین انجمن بی خانمان و بنیاد وای (نوآوری ۱۵)

در کنار این جنبش هم می توان به اینها اشاره کرد: کمیته صد مربوط به خلع سلاح اتمی، یدیستیز ۹ که راجع به نقش زن و مرد فعال است، حنبش طرفدار جهان سوم ترای کانت و همچنین انجمن مصلحت اندیشی ترافیک با هدف پیشبرد فرهنگ استفاده از اتومبیل، دوچرخه و سلامتی.

بیاید به یک مورد دیگر از جنبه زمان تکمیل شدنش توجه کنیم:

عنوان خدمت: کمک رسانی حقوقی و مشاوره ای قضایی در دادگاه (نوآوری ۳۶)، اولین دفتر تاسیس شده در سال ۱۸۸۶، اولین قانون برای عموم ۱۹۷۳، ۱۹۹۸ از شوراها به دولت مرکزی محول می شود و نهایتا در سال ۲۰۰۳ متمم فراگیر شدن این قانون برای همه مردم تصویب می شود.

۱۱۷ سال زمان کمی نیست، اما مردم و دولت به همان چیزی که بوده پایبند بودند و همان قانون حداقلی را اجـرا کردند و نهایتا طی سالهای متمادی این قانون تکمیل شد. همچنین طرح میانجیگری بین مجرم و قربانی (نوآوری ۳۷) می تواند در ادامه این کار و مکمل آن در نظر گرفت..

موضوع مرگ و میر جاده ای کشورمان را در ذهن داشته باشید و نوآوری شماره ۴۲ که توسط پکاتارجان (وزیر ترافیک فنلاند ۱۹۷۵-۱۹۷۲) را مطالعه کنید که چگونه از یک تحقیق و مطالعه و آمار برآمده از آن در سال ۱۹۶۰ سال ۱۹۷۲ دولت و پارلمان اقدامات و قوانین تازه ای را در میان انبوه اعتراضات و مباحث ایجاد می کنند.

فرهنگ آموزش: انجمن ادبی فنلاند (۵۰) نوشته توماس م.س.لهتونن، دبیر کل انجمن ادبیات فنلاند: Elias Lonnort در گزارش جلسه افتتاحیه  انجمن ادبی فنلاند در ۱۶ فوریه ۱۸۳۱ نوشت که پس از یک جلسه طولانی در مورد اشاعه ادبیات و فرهنگ و زبان فنلاندی تصمیم گرفتند انجمن ادبی را راه اندازی کنند. انجمن ۱۷۵ سال فعال بوده است (به این عدد دقت کنید، در کدام کشور خاورمیانه ای انجمن یا تیم یا گروهی را می شناسید که بالای ۱۵۰ سال توانسته باشند در کنار هم کارکنند؟ ) .

در بخش فرهنگ و آموزش فنلاند، علاوه بر انجمن بالا، می توان نوآوری های دیگری را نیز نام برد:

کتابخانه های فنلاندی (۵۱) ، مدارس جامع فنلاندی (۵۲) ، آموزش عالی رایگان (۵۳) ، باسوادی کودکان فنلاندی (۵۴) ، تمرکز زدائی از دانشگاه ها (۵۵) ، کمک هزینه دانشجویی (۵۶) ، مدارس موسیقی ( ۵۷) ، حمایت از تئاترها، ارکسترها و موزه ها (۵۸) ، روش داستان آفرینی (۵۹) ، 

چند نکته جالب در مورد نوآوری های فرهنگی آموزشی فنلاند که در بالا ذکر شد:

• فنلاندی ها در تعداد مراجعه به کتابخانه آمار بالایی در دنیا دارند، به طور میانگین هر فنلاندی در طول سال بیش از ۲۰ جلد کتاب، لوح فشـرده و.. را به امانت میگیرد و بیش از یکبار در ماه به کتابخانه سر می زند. امروز در هر شهر یک کتابخانه عمومی وجود دارد که علاوه بر کتاب، موسیقی و فیلم نیز به امانت به مردم می دهند. استفاده از کتابخانه های عمومی فنلاند رایگان است.
• مدارس جامع بخشی از دموکراسی فنلاند را تشکیل می دهند. توسعه مدارس جامع (۱۹۶۸) از یک پروسه طولانی سرچشمه می گیرد و این نشان دهنده رابطه تنگاتنگ نظام آموزشی با اقتصاد، سیاست و فرهنگ است.
• مرور تاریخ: در طول قرون، کلیسا مسئول سوادآموزی مردم فنلاند بود، کلیسای مذهب پروتستان معتقد بود هر فردی باید بتواند انجیل را بخواند. اما سواد آموزی مردم زمانی اوج گرفت که با اعمال فرمان های سال ۱۶۶۰ با سوادبودن پیش شرط ازدواج مقـرر شد.
• فنلاندی ها همیشه دیوانه موسیقی بوده اند، موسیقی تفریح و سرگرمی شماره یک آنها بوده و پیش شرطی برای زندگی خوب روزانه محسوب می شود. مقصود از آموزش موسیقی، فقط پرورش افراد حرفه ای نبوده بلکه دولت عقیده دارد که آموزش هنر و زندگی توام با هنر، در سایه شکوفایی خلاقیت ها و افزایش اعتماد به نفس بین افراد علاقه مند از حقوق مسلم و متعلق شهروندی محسوب می شود (نوشته مین نالینتونن، عضو پارلمان ۲۰۰۷-۲۰۰۳، ص ۱۶۹ و ۱۷۰)

کتابی که آقای سعیدی در اختیار بنده گذاشت با این روجلد و پشت جلد بود و کتابی که دست آقای سفیر فنلاند بوده از نسخ جدیدتر بوده که برای اطلاع دوستان تصاویر آنها را نیز به اشتراک گذاشتم.