مناطق ویژه علم و فناوری منظومه‌ای از امکانات علمی، صنعتی، تولیدی، آزمایشگاهی، تحقیقاتی، زیرساخت‌ها و محیط های ارتباطی، نهادها و موسسات، افراد و اطلاعات می باشد که با تکیه بر خلاقیت و نوآوری ها در یک گستره جغرافیایی و بر اساس یک نظام مدون و هم پیوند با اهداف و راهکارهای معین هماهنگ شده و با جذب فرصت‌ها و سرمایه های علمی، اقتصادی، انسانی، ملی، منطقه ای و بین المللی و اشتراک منافع همه طرفهای ذینفع و هم‌افزایی بین سازمان‌ها، مراکز و موسسات حاضر در منطقه، سبب ارتقای فناوری و در نتیجه توسعه تولید، ثروت، رفاه ملی و ایجاد جامعه دانایی محور می شوند.

همچنین مفهوم منطقه ویژه علم و فناوری این است که کانون‌ها و پهنه‌هایی باید فراهم و توسعه یابد که در آن، عناصر مهم نوآوری گرد یکدیگر باشند. به این ترتیب بخش هایی از یک اکوسیستم نوآوری در کنار یکدیگر ایجاد می شود. مفهوم منطقه ویژه ویژه علم و فناوری با پارک علم و فناوری متفاوت است، چرا که پارک علم و فناوری یکی از عناصر اکوسیستم نوآوری محسوب می شود به این معنی که اگر یک کانونی در این مناطق ایجاد شود، ممکن است در آن، دانشگاه، واحدهای تولیدی یا شرکت‌های دانش بنیان و کارگاه‌های ارائه خدمات وجود داشته باشد.

مهم‌ترین اهداف تأسیس مناطق ویژه علم و فناوری «تجمیع و هم‌افزایی عناصر مؤثر در ایجاد یک جامعه دانایی‌محور و ارتقای بهره‌وری در سرمایه‌گذاری‌های لازم»، «تقویت پیوند عناصر فعال در حوزه دانایی در اقتصاد ملی با عرصه بین‌المللی، جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی خلاق و شایسته»، «ایجاد اشتغال ارزش‌افزا و ایجاد تسهیلات حقوقی، اجرایی»، «ارتباط و سرمایه‌گذاری برای شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی خدماتی با فناوری برتر» به شمار می‌رود. در حال حاضر پنج استان آذربایجان شرقی، اصفهان، بوشهر، خراسان رضوی و یزد به عنوان منطقه ویژه علم و فناوری شناخته شده‌اند و این در حالی است که بسیاری از استانها در صف انتظار اخذ مجوزهای لازم برای راه اندازی منطقه ویژه علم و فن آوری خود هستند.

مديريت و نظارت بر تاسيس مناطق ويژه علم و فناوري در هر استان، بر عهده هياتي متشكل از استاندار، مدير سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه ويژه علم و فناوري، معاون برنامه‌ريزي استاندار، معاون عمراني استاندار، دو نفر از مديران و روساي سازمان‌ها و شركت‌هاي دولتي استان با انتخاب استاندار، دو نفر از روساي دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي يا فناوري با انتخاب وزير علوم، يك نفر از مديران پارك‌هاي علم و فناوري استان با انتخاب وزير علوم، نماينده وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، يك نفر از صاحبنظران در اقتصاد توسعه با انتخاب استاندار و سه نفر از مديران بخش توليد و خدمات از بخش غيردولتي با انتخاب استاندار قرار دارد.

منطقه ویژه علم و فن آوری ربع رشیدی یکی از چندین منطقه ویژه علم و فن آوری کشور است که بر اساس ماده ۲ آیین نامه تاسیس مناطق ویژه علم و فناوری، در تاریخ ۹۳/۱۰/۲۷ از شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (شورای عتف) مجوز دریافت نمود. از آن تاریخ تا به امروز تلاشهای زیادی برای راه اندازی منطقه ویژه علم و فن آوری ربع رشیدی به عمل آمده است. سازمان عامل استقرار منطقه تعیین شده است و مدیران و کارشناسان فراوانی در این زمینه تلاشهای گوناگونی داشته اند و تقریباً خروجی مهم آنها، برگزاری نمایشگه رینوتکس در تبریز بوده است.

هر چند امسال ظاهراً تصمیم گرفته گرفته شده است که این نمایشگاه به صورت جزیره ای و در شهرستانها یا دانشگاههای مختلف برگزار گردد اما سخن اصلی در این نوشتار جلب توجه آقای بهرام سرمست استاندار محترم آذربایجان شرقی، آقای یونس ژائله رئیس محترم اتاق بازرگانی و جمیع نمایندگان محترم استان به ویژه آقای علیرضا نوین رئیس مجمع نمایندگان استان، خانه توسعه آذربایجان به اهمیت وجود این مجوز و ظرفیت های نهفته آن برای رشد و توسعه تبریز، استان آذربایجان شرقی و کشور عزیزمان ایران اسلامی است.

امروزه بر هیچ کسی پوشیده نیست که اقتصاد دانش بنیان و مبتنی بر فن آوری های نوین نقش بسیار مهمی در تولید ثروت دارد اما متاسفانه هنوز چشمان به رونق اقتصاد کلاسیک در جامعه است. اقتصادی که با این ناترازی ها و سوء مدیریت ها ، هر روز مستهلک تر گردیده و از توجیه اقتصادی خارج شده است.

آقای سرمست استاندار محترم لازم است نخبگان این عرصه را در اتاق فکری که شفاف باشد جمع کنند و در یک طرح ضربتی راهبردهای کوتاه مدت و میان مدت این عرصه را توسط آن نخبگان پیاده سازی کنند. نیروی انسانی این عرصه که سرمایه اصلی مناطق ویژه علم و فن آوری هستند به شدت در حال مهاجرت به سایر کشورها هستند و این مسئله تهدیدات اقتصادی فراوانی را برای کشور داشته و خواهد داشت. تربیت نیروی انسانی این عرصه به یک حرکت ضربتی نیاز دارد، مراکز آموزش فنی و حرفه ای، آموزش و پرورش در این زمینه می توانند نقش موثری را ایفاء نمایند.

نادیده گرفتن منطقه ویژه علم و فن آوری ربع رشیدی و عدم توجه جدی به آن، آینده استان و منطقه را در سیر قهقرایی شدیدی فرو خواهد برد. دیدن جانب دارانه و سلیقه ای یا رفاقتی نیز همین اثر را خواهد داشت و پیشنهاد می شود در کوتاه ترین زمان ممکن و فارغ از ناترازی ها و کمبودهای انرژی، این مهم در اولویت استانداری، نمایندگان استان، خانه توسعه آذربایجان و حتی شورای اسلامی شهر تبریز و شهرداری محترم تبریز قرار گیرد. رونق تولید در این عرصه آنقدر می تواند سریع و قدرتمند باشد که همگان را به ورود در این عرصه مشوق باشد. سیلیکون ولی یا همان دره سیلیکون آذربایجان منتظر گوشه چشمی است که با حضور کامل کلیه ذینفعان این اکوسیستم میسر خواهد شد.

حمید عباسی شکوهی مشاور اقتصاد دیجیتال و فن آوری های نوین رئیس محترم شورای اسلامی شهر تبریز