امروزه شهرها محل زندگی اکثر مردم بوده و یا محل رفع مشکلات و مسائل متعدد و گوناگون تمامی آحاد سازمان جامعه می باشد. به دیگر سخن گذر هر نوع پوستی به دباغخانه شهرها می افتد و بر همین اساس مدیریت شهرهای امروزه بیشتر بر دوش شهرداریها بوده و بر همین اساس مدیریت اقتصاد شهرداریها از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. هرچند اقتصاد برخی از شهرهای کوچک به اقتصاد دولت و حمایت های آن وابسته است ولیکن اقتصاد شهرداریهای بزرگ بنابر اصل خودگرانی آنها، باید از طریق همان شهرداریها تامین و مدیریت گردد. در این نوشتار گفتگویی با حمید عباسی شکوهی کارشناس اقتصاد شهری و اقتصاد شهرداریها و متخصص اقتصاد خوب برای دوران های سخت داشته ایم که توجه شما خوانندگان عزیز را بدان جلب می کنیم:

آقای دکتر، لطفا ابتدا جهت برقراری تعامل سازنده با خوانندگان مختصری از بیوگرافی خود در زمینه موضوع گفتگو بیان نمایید تا به چند سوال تخصصی در زمینه بهبود اقتصاد شهرداریها بپردازیم.

با سلام و تشکر از شما همکار گرامی، بنده دانش آموخته جامعه شناسی از دانشگاه علامه طباطبایی، شهرسازی از دانشگاه تربیت مدرس و اقتصاد از دانشگاه تبریز هستم. دهه هایی از زندگی کاری خودم را در زمینه اقتصاد شهری و منطقه ای سپری کرده ام و چند سالی مدیرکل امور اقتصادی استانداری بوده و مدتی نیز مشاور سرمایه گذاری در بخش های عمومی و خصوصی بوده ام. حاصل چند دهه تجربه کاری من در این خلاصه می شود که همه افراد و بنگاههای اقتصادی با کمبود سوژه یا کمبود نیروی انسانی کارآمد مواجه هستند یا با کمبود منابع مالی. بنابراین بهبود هر اقتصادی به برنامه ریزی وابسته است و برنامه ریزی نیز مستلزم شناخت و هدف گذاری هست که در ادامه با پاسخ به سوالات شما به تشریح آنها نیز خواهم پرداخت.

از مقدمه بسیار خوبتان متشکرم. می دانید که اکثر شهرداریها در پاسخ به نیازهای نامحدود شهروندان با کمبود منابع مالی برای رفع آنها مواجه هستند. راهکار پیشنهادی شما برای حل این مساله چیست؟

بله درسته. از روزی که شهروندان به قدرت شهرداریها پی بردند و فهمیدند که دولت ها قدرت کمتری در تامین نیازهای روزمره عمومی آنها نقش دارند مطالبه عمومی از شهرداریها افزایش یافته است. از سوی دیگر شهرداریها هم بدون وجود زیرساخت های اساسی به خوداتکایی روی آورده اند که متاسفانه تناسب چندانی با عرصه خدمات از سوی شهرداریها و تقاضای رفع نیازهای شهروندان نداشته است و همین امر دومینوی ناراضی از شهرداریها را فراهم ساخته است. راهکار اول در این زمینه ایجاد فضای تعامل اجتماعی شهرداری با شهروندان است که بتوانند از همدیگر شناخت صحیح داشته و نگرش مثبتی به یکدیگر داشته باشند. تحقق این امر منوط به خواست شهرداریها بوده و می بایست با استفاده از ظرفیت های شوراهای اسلامی شهر و نیز ظرفیت های فرهنگی اجتماعی شهرداریها ممکن خواهد بود.

ممنون از شما. بنابراین راهکار پیشنهاد شما استفاده از برنامه ریزی مشارکتی یا سرمایه گذاری و مشارکت در اهداف و برنامه های شهرداریها توسط شهروندان است؟!

بله دقیقا. اگر می خواهیم اقتصاد شهرداریها بهبود یابد ما باید ضمن مدیریت هزینه های شهرداریها، به بهبود آن نیز بیاندیشم و هم در زمینه سرمایه گذاری و درآمدزایی متعارف شهرداریها ، به مدیریت و رونق بخشیدن آن فکری بکنیم. برای همه این روش ها باید با شفافیت و اطلاع رسانی مناسب، صحیح و به هنگام، درک صحیح از مساله پیش رو را در دستور کار خود داشته باشیم.

یعنی حتما شهروندان را باید در برنامه ریزی و اجرا مشارکت دهیم؟! آیا این مساله تنش یا اصطکاک در مدیریت شهرداریها ایجاد نمی کند؟!

در بحث برنامه ریزی بله هرچه شهروندان و نخبگان را مشارکت بدهیم کار خوب و صحیح تحویل خواهیم داد ولیکن در اجرا، لزوما نیازی به مشارکت دادن شهروندان وجود ندارد. چون اجرا امری تخصصی و تعهدآور می باشد و لازم است کارشناسان شهرداریها در این امر حضور داشته و با توانایی های از پیش تعریف شده به مدیریت صحیح کار اقدام کنند.

میشه مثالهایی برای این بحث ارائه نمایید؟

برای مثال می خواهیم در محله ای پارک یا فضای فرهنگی و وزرشی تعریف کنیم. اگر با نیازهای اهالی آن محله آشنایی داشته باشیم می توانیم پروژه ای تعریف کنیم که بعد از ساخت آنها، استفاده بهینه از آن و نگهداری از آن را به شهروندان آن محله بسپاریم. ولی اگر بدون شناخت نیازهای اهالی محله این کار را انجام دهیم، با عدم استقبال شهروندان مواجه خواهیم شد که هم به نارضایتی منجر گردیده و هم به حیف و میل منابع شهرداریها یا اقتصاد شهری منجر می گردد.

مثال دیگر در این زمینه، گاها در طرحهای مشارکتی شهرداریها ملاحظه می شود که انجام مطالعات امکان سنجی فنی و اقتصادی طرحهای شهری را به شهروندان یا سرمایه گذاران متقاضی واگذار می نمایند که حتی اکثرا پیوست های فرهنگی – اجتماعی هم ندارند و در بسیاری از مواقع یا طرح ها اجرایی نمی شوند و یا مشکلات عدیده ایجاد کرده و از نظر اقتصادی توجیه خود را از دست می دهند.

بنابراین برای بهبود اقتصاد شهرداریها باید به چه نکاتی توجه نمود؟!

در بحث بهبود اقتصاد شهرداریها باید به چند موضوع توجه نمود:

الف) منابع درآمدی پایدار شهرداری کدامها هستند؟ میزان پایداری آنها چگونه است؟

ب) هزینه های پایدار شهرداری در وضع موجود به لحاظ کمی و کیفی چونه است؟

ج) برای توسعه مطلوب شهر، یا جهت رسیدن به مطوبیت نهایی شهر، چقدر هزینه می توان برآورد نمود و استراتژی مناسب برای تامین منابع مالی این مطلوبیت چیست و چگونه باید آن را تامین کرد؟ آیا همه ظرفیت های بازارهای مالی و سرمایه گذاری شهری توسط شهرداریها احصا گردیده است؟

بنابراین برای پاسخگویی به چنین سوالاتی باید یک طرح جامع توسعه به همراه پیوست های فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی برای شهرداری نوشت. این طرح جامع باید هم برای توسعه اقتصادی شهرداری راهکار ارائه نماید و  هم توسعه مدیریتی (اعم از مالی، انسانی و زیرساختی) و مدیریت بهینه هزینه های شهرداری در آن لحاظ شده باشد.

به عبارت بهتر تجربه حال حاضر ما حاکی از آن است که شهرداریها در خصوص اقتصاد شهرداریها و نوعا در بحث سرمایه گذاریهای شهری و مصارف شهری، همیشه منفعل عمل می کند و در صورت آمادگی سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری از آمادگی لازم برای جذب سرمایه گذاری برخوردار نبوده است. 

برای مدیریت این جلسه در خصوص ارتقای اقتصاد شهرداریها، پیشنهاد شما چیست؟

اولا که نسخه واحدی وجود ندارد ولیکن تجارب موفق جهانی در خصوص اقتصاد شهری و اقتصاد شهرداریها نشان می دهد که می توان با مدیریت تخصصی در این حوزه موفقیت های پربازدهی کسب نمود. همچنین تجارب ناموفق ایرانی هم حاکی از آن است که در صورت تغییر روش ها و ایجاد آمادگی لازم در نیروی انسانی، اصلاح فرایندها و سازوکارهای مالی و دارایی ها و نظام جذب سرمایه گذاری شهری، شاهد بهبود اقتصاد شهرداریها باشیم.