محسن رضایی با پذیرش معاونت اقتصادی ریاست جمهوری ایران در این سالهای بسیار حساس کشور سکاندار توسعه اقتصادی منطقه ای و به نوعی فدالیسیم اقتصادی در کشور گردید که انتظار می رود نقش و اهمیت آن روز به روز قابل تبیین تر گردد.

تا پيش از انتخابات سال ۸۴ كمتر كسي محسن رضايي ميرقائد را علاوه بر كسوت فرماندهي نظامي و سياستمداري به عنوان استراتژيست اقتصادي ميشناخت. كانديداتوري رضايي در انتخابات و رونمايي از طرح «فدراليسم اقتصادي» نشان داد رضايي در اين سالها طرحهاي مهمي در سر پرورانده تا آينده ايران را بسازد.  انتخابات رياست جمهوري و اتفاقات دردناك پس از آن باعث شد تا كمتر به موضوع مهم «فدراليسم اقتصادي» پرداخته شود.

با اینکه محسن رضایی در انتخابات اخیر نتوانست به عنوان هشتمین رئیس جمهور ایران انتخاب شود ولیکن به عنوان معاون اقتصادی رئیس جمهور آقای ابراهیم رئیسی انتخاب گردیدند.

با توجه به اینکه معاونت اقتصادی ریاست جمهوری در برابر سایر معاونتها به ویژه معاول اولی پستی حساس تلقی نمی شود ولیکن در ساختار جمهوری اسلامی ایران همیشه این مفهوم در اذهان شکل بسته که شرف المکان بالمکین. یعنی محسن رضایی اگر بخواهد آیا می تواند توسعه اقتصادی منطقه ای در کشور تا حدودی نهادینه کرده و زیرساختهای آن را شکل دهد؟!

یکی از اقداماتی که در ابتدای کار آقای محسن رضایی می تواند تبیین کند بحث توسعه اقتصادی منطقه ای است. توسعه اقتصادی منطقه ای باید با حضور در مناطق صورت بگیرد نه اینکه کاری ستادی و در حد حضور در تهران باشد. برای نیل به این هدف نیز باید مدیران اقتصادی استانی و منطقه ای با اهداف توسعه اقتصادی منطقه ای آشنا و هماهنگ گردند. برای نیل به این منظور می بایست کمیسیون های مختلف مجلس نیز همکاری نمایند. چرا که تداخل منطقه ای و فعالیت های استانی یکی از تهدیدات چنین رویکردی می باشد.

انتخاب استانداران با رویکرد اقتصادی باید در دستور کار دولت و معاونت های متعدد ریاست جمهوری قرار گیرد وگرنه هر فعالیتی همانند آب در هاون کوبیدن خواهد بود.

فدراليسم اقتصادي نوعي از اداره جوامع به صورت فدرال است. در اين نظريه اداره كشور محدود به اقتصاد و مبادلات تجاري شده است و امور علمي و فناوري.

اداره منطقه اي در جوامع بشري تاريخي قديمي دارد كه در حال حاضر به دو حالت سنتي و مدرن انجام ميشود.

سنتي به شكل اداره منطقه اي كه شيخ نشين هاي حاشيه خليج فارس انجام ميدهند و تا قبل از دوره پهلوي در ايران نيز وجود داشته است. و مدرن آن در كشورهاي پيشرفته مانند كشورهاي اروپايي و امريكايي صورت مي پذيرد. اداره هر فدرال به صورت دمكراتيك انجام ميشود. فدرال اقتصادي نوع محدودشده اي از اداره به سبك فدرال است و محدود به امور اقتصادي است. البته در اين روش مسائل سياسي و دفاعي به صورت متمركز انجام ميشود.

با توجه به قانون اساسی فعلی، اجرای سیاست های توسعه منطقه ای یا فدالیسیم اقتصادی در كوتاه مدت با اختيارات رئيس جمهور قابل انجام است و رئيس جمهور ميتواند نمايندگان تام الاختيار براي ۹ يا ۱۱ منطقه منصوب كند و اين نمايندگان مناطق را اداره كنند. اين موضوع نياز به فصل جديدي در اداره كشور دارد كه بايد رعايت شود.

مناطق فدرال اقتصادي به نحوي تشكيل ميشوند كه ملاحظات قومي و امنيتي در آن لحاظ ميشود. موضوع دوم اين است كه اقتصاد ايران به صورت تقسيم كار اداره شود. بايد توجه داشت كه هر يك از مناطق داراي منابع طبيعي و مزيتهاي اقتصادي مختلفي از جمله نفت، گاز، معدن، منابع، كشاورزي و مزیت های گردشگری، نیروی کار ماهر، مزیت های همسایگی با کشورهای پیرامون و … است. وابستگي مناطق به يكديگر باعث ميشود كه اين مناطق در عين اينكه به صورت فدرال اداره ميشوند با يكديگر در تعامل نيز باشند و هيچگاه از هم جدا نشوند.

 در كشور ما طي ۷۰ سال اخير بين استانداران و وزرا فاصله عميق مديريتي وجود داشته است. در نتيجه مديران سطح عالي كشور در بدنه آن تربيت نمي شدند. در طرح فدرال سطح دانش و توان مديريتي مديران كشور به نحوي افزايش مييابد كه با پلكاني از رشد مواجه ميشوند.

از طرف ديگر طرح فدرال اقتصادي به يكي از مسائلي كه همواره مورد تاكيد همه كارشناسان بوده كه به جدا كردن سياست از اقتصاد است توجه ميكند. اين طرح چنين خواسته اي را اجرايي ميكند و اقتصاد كشور را از تلاطم هاي سياسي محافظت ميكند. در واقع جدايي اقتصاد از سياست باعث ميشود تا اقتصاد با ثبات و امنيت كه لازمه رشد و توسعه است به كار خود ادامه دهد.

بنابراین با همین توصیفات ساده از فدالیسم اقتصادی و مباحث فنی و تئوریک توسعه اقتصاد منطقه ای و حتی توسعه اقتصاد شهرها، حضور یک شخصیت سیاسی، نظامی و اقتصاددان توسعه، انتظار می رود آقای محسن رضایی به عنوان معاون اقتصادی رئیس جمهور، در انتخاب مدیران توسعه برای استان ها و مناطق کشور نقشی پررنگ داشته و حضور خود را در سطح مناطق کشور بیشتر نمایند تا این ایده و مبحث تئوریک در متن جامعه مدیریتی کشور و مناطق و استانها نهادینه گردد. انتظاری که دور از شان نیست و مطئناً ایشان نیز چنین امری را در دستور کار خود خواهند داشت.

حمید عباسی شکوهی: کارشناس اقتصاد منطقه ای